Het regent sterren!
Praktische tips om een meteorenzwerm te fotograferen
Half augustus kun je de Perseïden weer zien, en in december komen er nog twee veel actievere meteorenzwermen langs. Alleen nog een heldere nacht en je hebt zeer goede omstandigheden om deze meteorieten te kunnen fotograferen. Of je dit nu voor de eerste keer doet of al vaker hebt gedaan, het blijft een mooie ervaring om de vuurballen door de lucht te zien schieten. Om je optimaal voor te bereiden hebben we een aantal tips voor je op een rij gezet zodat je goed voorbereid op pad kunt.
Waar en wanneer gebeurt het?
Allereerst, wanneer moet je klaar zitten? Daarvoor kun je het beste de kalender van hemel.waarnemingen.com in de gaten houden.
Voorbereiding
Zoals je op de kalender kan zien hebben we eind dit jaar nog twee mooie zwermen die te zien zijn. De condities voor de Quadrantids zijn iets minder goed vanwege de maanstand, maar het is wel een goede mogelijkheid om juist de omgeving goed mee te nemen in de foto. Uiteindelijk zijn de meteorieten goed zichtbaar, alleen de Melkweg zal wat minder sterk zichtbaar zijn door de maan. Laat je er zeker niet door weerhouden!
Afhankelijk van hoe hoog het radiant zit heb je eigenlijk niet zo veel last van de lichtvervuiling aan de horizon, wat alweer scheelt in de locatie planning. Een zo donker mogelijke plek helpt natuurlijk wel om ook de minder heldere meteorieten te zien en vast te leggen. Op de website darksitefinder.com kun je in één oogopslag zien waar het donker is bij jou in de buurt. Je moet in ieder geval van te voren al nadenken over de compositie van je beeld en kijken of dat mogelijk is op de locatie die je voor ogen hebt. Overdag de locatie scouten is geen overbodige luxe.
Een mooi voorbeeld van een ultra groothoek foto waar de perseïden gecombineerd zijn met een interessante voorgrond. Je kunt duidelijk de verschillende sterrenbeelden herkennen. Ook is Mars goed zichtbaar, net als de Andromeda nevel. Dit zijn 7 foto’s die in Photoshop zijn samengevoegd tot één beeld.
‘Een goed en vooral stevig statief behoort uiteraard ook tot de basisuitrusting’
Compositie
Net als bij elke andere foto is ook hier de voorgrond belangrijk. Wat je op de voorgrond neemt is niet eens zo belangrijk maar zorg voor een mooie connectie tussen land en lucht. Mocht je ergens aan het water zitten met weinig wind dan heb je de kans op mooie reflecties, maak daar dus vooral gebruik van. Het loont om van te voren goed te kijken naar een juiste locatie. Neem een mooie bomenrij, juist een eenzame boom of bijvoorbeeld een molen in een open veld. Het beeld moet ook zonder meteorieten een sterke compositie hebben.
Behalve het spelen met de voor- en achtergrond heb je nog twee duidelijke keuzes in de compositie van het beeld. Je kunt de camera richten op het ‘radiant’ of deze bewust uit je beeld laten. Het radiant is het punt van waaruit de meteorieten lijken te komen, meestal het sterrenbeeld waar de meteorenzwerm naar is vernoemd. Indien je alle meteorieten wil laten convergeren naar dit punt is het belangrijk dat je het radiant prominent in beeld neemt. Het enige nadeel is dat de oplichtende staarten van de meteorieten vaak wat korter zijn en bij een grotere spreiding kunnen veel meteorieten net buiten je beeld zitten. Wil je juist langere oplichtende staarten fotograferen dan is het raadzaam om iets naast het radiant je uitsnede te kiezen.
Welke apparatuur gebruik je?
Om de beste beelden te maken heb je een camera nodig die goed om kan gaan met hoge ISO waardes. Je zal gaan fotograferen op ISO 3200 of hoger en je camera moet niet te veel ruis geven op deze waardes. Als je camera een time-lapse functie heeft dan is dat ideaal, zo niet dan is het aan te raden om een simpele afstandsbediening met time-lapse functie te gebruiken. Om de kans op een succesvolle foto te vergroten laat je de camera namelijk een hele reeks foto’s maken. Zo mis je geen moment!
Voor de objectiefkeuze is het eigenlijk heel simpel; ga zo wijd mogelijk. Des te wijder het beeld, des te meer kans je hebt om zo veel mogelijk meteorieten vast te leggen. Uiteraard heeft dit als gevolg dat ze wel kleiner worden op 10mm dan op 18mm, dus daar moet je rekening mee houden. Veel gebruikte brandpuntsafstanden zijn tussen de 12 en 35 mm. Ga voor een objectief met een diafragma van f/2.8 of groter. Het is absoluut mogelijk om op f/4 te fotograferen maar dat heeft wel gevolgen voor je ISO en dus de ruis.
Wil je echt serieus bezig gaan met astrofotografie dan is het objectief eigenlijk de belangrijkste keuze en loont het om te investeren in goed glas. De eigenschappen die je zoekt in een objectief zijn:
- Weinig tot geen last van coma
- Scherp van hoek tot hoek op het maximale diafragma
- Groot diafragma (minimaal f/2.8)
- Goed maar niet te veel micro contrast
Dit zijn drie foto’s die samen zijn gevoegd tot één beeld. 17mm is ook ruim voldoende om mooie foto’s te kunnen maken van de sterren en de Melkweg. Het voordeel van de Tamron 17-28mm f/2.8 is dat hij bijna geen coma heeft en op f/2.8 het gehele beeld scherp blijft.
Belangrijke accessoires
Een goed en vooral stevig statief behoort uiteraard ook tot de basisuitrusting. Geen licht statief dat bij het minste en geringste briesje vibraties doorgeeft aan de camera. Je wilt echt een stevig statief gebruiken voor dit type fotografie. Vergeet hierbij ook de statiefkop niet. Deze moet voldoende gewicht kunnen dragen en bijvoorbeeld niet uitzakken na verloop van tijd.
Optioneel, maar zeker voor de fotografen die vaker astrofotografie gaan doen, is een lens warmer een goede investering. Zeker in de koude maanden maar ook tijdens vochtige nachten koelt je camera en lens behoorlijk af gedurende de shoot. Dit heeft condensvorming tot gevolg. Na verloop van tijd zal ook op het front element van je objectief condens gaan vormen. Je kunt dit natuurlijk met een doekje of blaasbalg weg halen, maar als je een time-lapse maakt of star trails wilt vastleggen, dan is dat geen optie. Een lens warmer houdt je objectief warm en voorkomt condensvorming. Je bevestigt dit accessoire gemakkelijk om je objectief met klittenband en kunt het vaak aansluiten op een powerbank. Zo weet je zeker dat je de hele nacht door kunt gaan.
Neem uiteraard ook een zaklamp mee zodat je veilig kunt lopen naar je locatie. Op locatie gebruik je het liefste een lamp met een rood licht om zo je nachtzicht intact te houden, want vergeet niet dat het best lang duurt voordat jouw ogen goed genoeg gewend zijn aan het donker.
Scherpstellen in het donker
Scherpstellen in het donker is waar de meeste startende astrofotografen mee de mist in gaan. Je kunt namelijk op twee manieren scherpstellen in het donker. De eerste is het scherpstellen op de hyperfocale afstand, de tweede is het scherpstellen op een heldere ster. Beide methodes zijn goed, al is de één soms wat lastiger dan de ander, afhankelijk van het soort camera en de objectieven die je gebruikt.
Je kan de hyperfocale scherpstelafstand berekenen met verschillende apps. Deze stel je in op je objectief. Houd er rekening mee dat je nooit op een kortere afstand scherp stelt want dan zijn je sterren wazig! Het is beter om net iets te ver te focussen.
Het scherpstellen op een heldere ster kun je het gemakkelijkst via Live View doen. Wat het makkelijker maakt om de juiste focus te zien, is je focus eerst voorbij oneindig te laten gaan en dan rustig terug te bewegen met je focuspunt. Hierdoor zie je gemakkelijker of de ster echt in focus is of niet. Beweeg een paar keer heen en weer voor het beste effect. Met een beetje oefening kun je op deze manier heel snel de focus goed krijgen.
Er is ook een speciaal filter wat je kan helpen de perfecte focus te krijgen. De ‘Precision Focusing Tool’ van Kase zorgt voor diffractie op een helder lichtpunt. Door deze ‘diffractie spikes’ goed uit te lijnen zorg je voor een perfecte focus.
Welke methode je ook kiest, als je klaar bent met scherpstellen maak je altijd een test shot en check je de focus op je scherm door in te zoomen op de foto. Dit voorkomt dat je straks een hele reeks hebt geschoten en je er thuis achter komt dat het scherpstelpunt toch niet helemaal juist was!
‘Als je klaar bent met scherpstellen maak je altijd een test shot en check je de focus op je scherm door in te zoomen op de foto'
Let the show begin!
Nu is het tijd om te genieten van de show. Je apparatuur staat klaar en je compositie is bepaald, maar welke instellingen gebruik je?
In de nacht fotografeer je op de M-stand. Zet in eerste instantie de ISO op 3200, het diafragma op f/2.8 en de sluitertijd op 20 seconden. Vanuit hier kun je de instellingen fine-tunen afhankelijk van je locatie en het aanwezige licht. Als je eenmaal de perfecte instellingen hebt gevonden zet je de camera op de time-lapse functie (via het menu, een app of afstandsbediening). Neem als interval twee seconden en laat de camera een half uur lang foto’s maken. Op deze manier vergroot je je kansen op een foto met een meteoriet.
‘Om de beste beelden te maken heb je een camera nodig die goed om kan gaan met hoge ISO waardes’
Nabewerking
De nabewerking laat ik het liefst zo simpel mogelijk. De schaduwen iets ophalen, wit- en zwartpunt aanpassen en eventueel de kleuren wat verbeteren. Wil je de meteorieten uit meerdere foto’s in één beeld laten zien? Bewerk dan iedere foto hetzelfde en laad ze als lagen in Photoshop. Als je de blending modus van de lagen op ‘lighten’ zet dan laat deze alleen de lichte delen van de foto door, de sterren en de meteoriet. Nu haal je met een laagmasker alles weg behalve de meteoriet. Dit doe je voor elke laag, totdat je alle meteorieten in het beeld hebt.
Tips
Samengevat kun je bij het fotograferen van meteorenzwermen denken aan de volgende aandachtspunten:
- Locatie: zo donker mogelijk
- Compositie: radiant in beeld of niet en let op de voorgrond
- Lens: zo wijd mogelijk, tussen 12 en 35 mm
- Diafragma: gebruik f/2.8 of groter
- ISO: 3200 of hoger
- Belichting: tussen de 20 en 30 seconden
- Witbalans: Zet deze manueel tussen 3400 en 4000K
- Time-Lapse: Neem een interval van 2 seconden tussen de foto’s
Meer weten?
Dit artikel werd geschreven door Martijn Kort en gepubliceerd in DIGIFOTO 4.2020, met daarin nog veel meer interessante artikelen over astrofotografie. Veel leesplezier!
Lees meer
