Passie voor zwart-wit

Ilford HP5, Delta 400, T-Max 400 en natuurlijk Kodak Tri-X; wanneer er geschoten wordt met analoge zwart-wit film is het mogelijk meer te focussen op het gevoel en de emotie die een beeld zal overbrengen in plaats van te blijven hangen op onnodige details zoals kleuren die niet matchen. Is het anno 2019 mogelijk om exclusief zwartwit te fotograferen op een dslr/ mirrorless camera?

Geen limitatie

Zwart-wit zou er niet voor moeten zorgen dat het lastiger wordt om een scène te vinden en vast te leggen. Sterker nog; het zou je als fotograaf de vrijheid moeten geven om je volledig op je onderwerp te kunnen richtten zonder afgeleid te zijn, iets dat in onze drukke samenleving van tegenwoordig nog knap lastig is. Al schiet ik zelf vaak foto's in RAW die ik later in Lightroom converteer naar grijswaarden, kan het mooier zijn om het zo puur mogelijk te houden en een aantal shoots te doen die zich totaal in het zwartwit spectrum bevinden. Een groot gedeelte van de tools die we doorgaans zien wanneer we een RAW foto openen richten zich puur op de kleuren in een foto. HSL, Saturatie, Photo filters en Levendigheid; stuk voor stuk tools die je niet nodig hebt bij het bewerken van een zwart-wit foto. Hiervoor gaan we namelijk meer primitief te werk, dus is het zaak om puur en alleen nog maar te kijken naar lichtsituaties in bepaalde scènes. Gaan we voor veel contrast of meer dynamisch bereik? Schieten we een scene in high of low-key? Allemaal vragen die we moeten beantwoorden tijdens het schieten, in plaats van in de luie stoel, met onze laptop op schoot, waar we deze keuzes digitaal kunnen maken.

Rauwe emotie in zwart-wit fotografie

Voor de foto's in dit artikel heb ik een weekend lang gefotografeerd met mijn Fujifilm X-T20 in een zwart-wit profiel genaamd Acros. Deze naam is een directe verwijzing naar de beroemde Fujifilm Neopan Acros 100 film van vroeger, door veel mensen geroemd als een van de beste zwart-wit films aller tijden. Ten tijde van het schrijven van dit artikel is het overigens zo dat Fujifilm heeft aangegeven dat er een nieuwe productie start van Fujifilm Neopan Acros 100 (Mark II), een spannende tijd voor analoge fotografen dus. Tijdens het schieten met het Acros profiel op de camera worden beelden opgeslagen als RAW + JPEG, zodat er een beeld geschoten wordt met het zwartwit profiel uit het Fuji lab, maar het ook te allen tijde nog mogelijk is om je foto's in RAW te openen en terug te springen naar kleur. Wel moet je er dan rekening mee houden dat je je instellingen opnieuw zult moeten bekijken en aanpassen waar nodig. Een muziekfestival in Breda werd het toneel voor mijn 'black&white only' weekend. De bands die daar optraden gaven de perfecte motivatie om portretten te schieten van echte mensen. Geen modellen, maar real-life zweet, energie en actie. Het eerste waar ik voor zorgde was dat ik een perfect objectief had voor de gelegenheid. De keuze viel op de Fujifilm XF 35mm 1.4R. Een grotere brandpuntsafstand was niet nodig aangezien ik wist dat ik dicht bij de artiesten kon komen. Tijdens de optredens kwamen de zangers zelfs in het publiek, dus was een 35mm met een full frame equivalent van ongeveer 50mm perfect. Ik ben gek op dit objectief omdat het ervoor zorgt dat je als fotograaf niet op een afstandje blijft, maar het je dwingt om naar je onderwerp toe te lopen. Daarnaast zorgt de f/1.4 ervoor dat er mooie scherpe beelden met een gave scherptediepte gemaakt kunnen worden.

Lichtsituaties

Hoe je zwart-wit fotografeert is natuurlijk voor iedereen anders. Zelf ben ik gek op contrast. Wanneer er kleine stukjes wit in het beeld net te fel zijn maar dit wel iets toevoegt aan het beeld, vind ik het mooi om deze te laten hoe ze zijn. Natuurlijk kun je het 'redden' in Camera RAW, maar perfectie is niet altijd mijn doel. Ik wil vooral dat de foto me een bepaald gevoel geeft. Dit kan alles zijn tussen afschuw en adoratie, fotografie is geen vaste formule. In de beelden bij dit artikel is duidelijk te zien dat ik het contrast ook doelgericht heb opgezocht. De foto van de artiest met microfoonkabel om zijn lichaam gewikkeld laat een interessante lichtopstelling zien. Felle lampen in combinatie met het omgevingslicht zorgen ervoor dat er een soort slagschaduw  aan de buitenkant van zijn lichaam te zien is. Het wit van zijn borst en buik helpen hier aan mee. Als ik aan de andere kant van het podium had gestaan, was deze lichtsituatie vele malen minder imposant geweest. Waarschijnlijk had deze foto wel gewerkt als ik met kleur had geschoten (door gekleurde lampen en het groen van planten op het podium) maar omdat ons uitgangspunt het schieten in zwart-wit was kijken we verder dan onze neus lang is. Ieder persoon die voor onze lens komt zingt, schreeuwt of geeft op zijn of haar manier een uiting van kracht welke zich enorm goed laat vertalen naar de rauwheid van zwart-wit beelden. De mooiste foto's tonen zich vanzelf wanneer er volledig ingeleefd kan worden in de situatie waar je op dat moment bent, net als met bijvoorbeeld straatfotografie. Wees niet bang om in de drukte te staan. En deins er niet voor terug om een handicap voor jezelf in te stellen zoals het exclusief schieten in zwart-wit, uitschakelen van je LCD-scherm of slechts één objectief te gebruiken op een locatie. Het zal je verbazen wat voor nieuwe inspiratie er kan ontstaan.

Dit artikel werd geschreven door Siem van Woerkom en gepubliceerd in DIGIFOTO Pro 3.2019. Klik hier om deze of andere edities te bestellen.