Ruimte voor verhalen die fluisteren

In gesprek met: reisfotograaf Pie Aerts

4 oktober, 2020 - 10:55

Door: Redactie DIGIFOTO Pro 2379

Het is bijzonder als foto’s zo’n indrukwekkend verhaal vertellen dat je meteen ontroerd raakt als je ze bekijkt. Pie Aerts is zo’n fotograaf die je met zijn beelden aan het denken zet. We ontmoetten hem op Canon Talks, waar hij vertelde over een aantal van zijn recente projecten en later spraken we hem over de volgende stap in zijn carrière en bijzondere momenten die hij heeft meegemaakt.

Hoewel hij inmiddels al zo’n 2,5 jaar fulltime fotografeert, is hij zijn carrière niet als fotograaf begonnen. ‘Ik heb altijd al gehouden van het vertellen van verhalen, maar tot mijn 21ste heb ik daar nooit iets mee gedaan in beeld. In die tijd ging ik naar China voor een project van school en kocht ik mijn eerste digitale camera. Dit werd mijn middel om verbinding en contact te zoeken met de lokale bevolking. Mensen spraken destijds nog niet zoveel Engels in China en door mijn camera en viewfinder kon ik met mensen communiceren zonder dat taal nodig was.’

Pie werd verliefd op fotograferen en nam de camera tien jaar mee op al zijn reizen. ‘Je merkt dat als je mensen meeneemt in het proces van het maken van een foto, je ze andere beelden laat zien die je gemaakt hebt en je daar verhalen over vertelt, dat mensen dan helemaal open gaan. In eerste instantie komt een camera bedreigend over, maar als je heel open en transparant bent in het proces, dan krijg je daar heel veel voor terug. Het is een manier om mensen aan het lachen te maken of aan een wat serieuzer moment uit hun leven te laten denken en daar weer een gesprek aan vast te knopen.’

Nu fotografie zijn voltijd beroep is, heeft hij meer ruimte om na te denken waar hij heen wil met zijn verhalen. ‘Doordat ik nu fulltime de tijd heb merk ik dat ik de afgelopen tijd in een steile leercurve zit, waarbij ik langzamerhand steeds meer de behoefte voel om iets terug te doen en verhalen te vertellen die mensen écht raken. Daarnaast vind ik het steeds belangrijker om dit minder esthetisch en meer sociaal documentair te doen en me vast te bijten in onderwerpen over een langere periode zodat je er met een realistischere blik naar kan kijken.’

De afgelopen tijd merkt hij dat hij op een andere manier naar zijn foto’s is gaan kijken. ‘In het verleden was fotograferen meer een soort van uitlaatklep. Dan gingen we een aantal weken naar Patagonië, Indië of Afrika, plekken waar we mooie verhalen konden maken. Voor mijn gevoel bleven dit echter vakantiefoto’s, ook al waren ze bovengemiddeld, want er kleefden voor mij ook vakantieherinneringen aan vast. Nu werk ik veel meer op projectbasis op de lange termijn en kan ik me richten op interessante angles en verhalen.’

Het bijzondere levensverhaal van Albert uit Oeganda

‘Ik ben een beetje klaar met makkelijke plaatjes,’ vervolgt Pie. ‘In het verleden ben ik wel eens in India geweest en toen dacht ik ‘deze man heeft een mooi sprekend gezicht met blauwe ogen’ en deze wilde ik dan fotograferen, maar uiteindelijk wil je meer inhoudelijk de diepte in. In mijn werk ben ik op zoek naar verhalen die mensen aan het denken kunnen zetten en écht levens kunnen veranderen. Zo gaat één van die verhalen die ik schrijf in mijn boek over Albert, een ranger in Oeganda. Dit is een verhaal dat mij persoonlijk heel erg heeft geconfronteerd met een aantal dingen en ik hoop dat hetzelfde effect bereikt wordt bij iedereen die het leest.’

De fotograaf wilde altijd al eens naar Oeganda om een bijzonder onderwerp vast te kunnen leggen. ‘In Nederland ben ik op zoek gegaan naar een bijzonder levensverhaal. Daar heb je er natuurlijk heel veel van in Oeganda, maar ik was specifiek op zoek naar iets op het snijvlak van mens en dier. Onbewust was ik denk ik op zoek naar dat ene verhaal dat heel erg leek op dat van mezelf. Op deze manier leerde ik Albert kennen, die inmiddels 52 jaar oud is, maar tot zijn zesentwintigste levensjaar heeft gewerkt als stroper in een Nationaal Park in Oeganda, op de grens met Congo. Hij heeft zelf negen kinderen en zijn broer is vroeg overleden en liet ook vijf kinderen achter. Over al deze kinderen heeft hij voogdij, waardoor hij een gezin met maar liefst veertien kinderen moet onderhouden.’

Om voor dit gezin te kunnen zorgen richtte Albert zich op het stropen. ‘Je kan dit goed of slecht vinden, maar in dit soort landen hebben mensen niet zo heel veel keuzes. Albert schoot dieren af, verkocht hier onderdelen van en at vervolgens met zijn gezin van het geld dat dit opleverde. Op zijn zesentwintigste is hij opgepakt met illegale contraband op zak en heeft hij twee keuzes gekregen: of je gaat de cel in, of je wordt door ons opgeleid en gaat ons daarna helpen met het vangen van andere stropers.’

Dit was natuurlijk geen makkelijke keuze, maar Albert koos uiteindelijk voor het tweede. ‘Dit betekende wel dat zijn hele leven linea recta de andere kant op ging: zijn familie moest bijvoorbeeld verplaatst worden naar een andere plek in het land omdat hij als een overloper werd gezien. Toch voelde hij dat dit de juiste keuze was. Het was eigenlijk de eerste beslissing in zijn leven die hij heeft gemaakt op basis van intuïtie en minder vanuit de gedachte dat er eten op de plank moet komen. Albert had het gevoel dat hij iets moest terugdoen en had veel spijt van wat hij tot dan toe gedaan had. Vervolgens is hij in een patrolunit terecht gekomen en heeft hier 25 jaar gewerkt.’

Het werken aan een dergelijk verhaal is niet zonder gevaar. ‘De fotoserie van Albert vertelt een heel persoonlijk verhaal van een man die elke dag zijn leven riskeert voor wilde dieren en wat het betekent om in 2019 dit soort gevaarlijk werk te doen op de grens van Congo, waar zich gewapende rebellen bevinden. Er wordt daar soms letterlijk op elkaar geschoten, maar er zitten natuurlijk ook nog veel wilde olifanten en leeuwen, waardoor er overal gevaar op de loer ligt.

Ik ben samen met mijn vriendin, die de copy heeft geschreven bij het boek, tien dagen met Albert op pad geweest om de adrenaline van het werk te voelen. We hebben uren met Albert gepraat en aan het kampvuur gezeten, waarbij we gingen wildkamperen tussen de dieren om te voelen wat zijn leven is. Dit verhaal voel je terug in de foto’s.’

Fotograferen, reizen, schrijven

Pie heeft samen met zijn vriendin Jessica Wintz een boek uitgebracht Tales from the Road Less Travelled, waarin hij een aantal van de verhalen deelt die hij op zijn reizen is tegengekomen. ‘Je kunt tegenwoordig geen krant meer openslaan of je wordt doodgegooid met negatieve berichtgevingen over hoe slecht het wel niet gaat met de planeet. Op een gegeven moment merkte ik dat ik daar bijna immuun voor werd. We hebben toen tegen elkaar gezegd: als we een boek gaan maken, dan moet het centrale thema van dat boek hoop zijn. We hebben voor een hele persoonlijke benadering gekozen en zijn op zoek gegaan naar verhalen die de grotere thema’s van deze tijd vertegenwoordigen, zoals het verhaal van Albert, maar ook van andere mensen die we zijn tegengekomen die ons erg geïnspireerd hebben.’ Het boek brengt twintig verschillende levensverhalen in kaart uit Afrika, Azië, Europa en Zuid-Amerika.

Eén van deze verhalen is Whispers of Change. ‘Deze foto’s laten zien hoe snel de levens van mensen in Rajasthan op dit moment onder andere door klimaatproblematiek veranderen. Het zijn verhalen van mensen die hun hele leven hebben gewoond in een stabiel leefklimaat, maar nu opeens geconfronteerd worden door veel veranderingen in een korte tijd door de optrekkende woestijngrenzen. Deze mensen kunnen hun cultuur uit hun handen voelen glippen en hele levens worden hier op zijn kop gezet. De foto’s zijn geschoten vanuit het perspectief dat de grote problemen om aandacht schreeuwen, maar dat verhalen die fluisteren te weinig een podium krijgen, terwijl hier wel vaak de meeste pijn zit. Het boek behandelt de grotere onderwerpen maar vanuit een kleiner perspectief.’

Bij het maken van het boek maakte hij de foto’s en richtte Jessica zich op de begeleidende tekst. ‘We werkten onderweg en hadden altijd onze laptops met lokale WiFi-routers op zak. Ongeveer 80% van het boek is in 2,5 jaar gefotografeerd. Elke keer als we een verhaal af hadden leverden we de beelden op en waren we alweer aan het werk aan het volgende project. Ik zal nooit de laatste vijf maanden vergeten toen we in Patagonië zaten: we reisden in onze camper en hebben in deze omgeving de gehele vormgeving en de oplevering gedaan. We vonden het heerlijk om in de ochtend te kunnen werken en dan in de avond of de middag de natuur in te gaan. Als mensen zeggen dat dit niet mogelijk is en dat je alleen vanuit de rust van je eigen huis een boek kan schrijven, dan klopt dit natuurlijk niet. Wij hebben juist die combinatie gezocht.’

Kracht putten uit eerdere werkervaring

Aan de periode dat hij verschillende commerciële banen had op het hoofdkantoor van Albert Heijn heeft hij veel gehad. ‘Ik heb veel te danken gehad aan die periode, want aan de ene kant heb ik er een spaarpotje mee kunnen opbouwen wat ik nu kan inzetten wat me iets meer lucht geeft om aan deze carrière te kunnen werken, maar het heeft me ook geleerd om commerciëler te denken. Bij een bedrijf als AH gaat het om return on investment, dus je moet heel erg nadenken over wat het oplevert wat je doet. Hoe kun je je geld en energie op een slimme manier investeren? Ik denk dat dit me helpt in het opbouwen van deze nieuwe carrière.’

Op deze manier lukt het hem goed om zichzelf op de markt te zetten, waarbij hij ook kan steunen op zijn omgeving. ‘Vanaf dag één heb ik geloofd in de kracht van community building. Ik probeer mensen om me heen te verzamelen, niet alleen via social media, maar ook door middel van workshops, masterclasses en lezingen, die je écht volgen en geloven en steunen wat je doet. Het werken in een commerciële organisatie al die jaren helpt me nog steeds elke dag.’

Hoewel de fotograaf zich met name richt op het fotograferen van wildlife en levensverhalen, gelooft hij niet in specialisatie. ‘Het beste advies dat ik ooit van iemand heb gehad is: zorg dat je alles kan fotograferen. Ik weet dat in de fotografie vaak het advies wordt gegeven om je ergens in te specialiseren en een niche te kiezen, maar ik geloof daar niet in. Als mensen me vragen wat voor een soort fotograaf ik ben, dan vind ik dat moeilijk om te beantwoorden, maar als ik iets zou moeten kiezen dan zeg ik altijd dat ik het leven fotografeer, in al haar aspecten.’

Over Pie Aerts

Fotograaf Pie Aerts houdt van reizen en het vertellen van verhalen. Zijn prachtige foto’s geven je een inkijkje in het leven van mensen over de gehele wereld. Onlangs bracht hij een boek uit, Tales from the Road Less Travelled, waarin hij twintig verschillende levensverhalen in kaart brengt uit Afrika, Azië, Europa en ZuidAmerika. Het boek is uitgegeven door Mendo Av msterdam, kost €60,- en kan je terugvinden op www.mendo.nl. Bekijk daarnaast meer van zijn werk op zijn website: www.pieaerts.com