In gesprek met Lieke Anna 'kwetsbaarheid is kracht'

22 februari, 2020 - 10:01

Door: Redactie DIGIFOTO Pro 2898

Het werk van fotografe Lieke Anna zet je aan het denken. In haar conceptuele kunst speelt ze met zwaartekracht en zoekt ze de grens op tussen wat daadwerkelijk mogelijk is en wat er in het echte leven niet kan. Ze vertelt haar persoonlijke verhalen door het maken van beelden en onderzoekt verschillende conceptuele methodes om deze verhalen het beste tot hun recht te laten komen. Lieke vertelt over haar meest recente project en geeft aan hoe ze zich staande houdt in de competitieve Fine Art fotografie.

Lieke Anna fotografeert sinds haar vijftiende en studeerde in 2011 af aan de Hogeschool voor de Kunsten Tilburg waar ze een graad behaalde in Visuele Communicatie. Na haar afstuderen richtte ze zich eerst op verschillende vormen van fotografie. Zo fotografeerde ze bruiloften, portretten en heeft ze ook food photography op zich genomen. Al snel bleek echter dat ze zich het liefst richtte op haar vrije werk en Fine Art fotografie. 'Ookal zou niemand het interessant vinden om mijn werk te volgen, dan nog zou ik maken wat ik maak. Ik kan niet anders dan op deze manier te creëren.'

The courage of a flower

Haar meest recente werk is het drieluik 'The Courage of a Flower' en gaat over de vergankelijkheid van het leven. De bloemen in dit drieluik staan voor deze vergankelijkheid. 'Het is inmiddels drie maanden geleden dat ik mijn liefvader heb verloren na een kort ziektebed.' In haar werk herken je vaak het proces van persoonlijke groei dat ze op dat moment meemaakt. 'Zoals singer-songwriters zingen over wat ze meemaken en schrijvers hier een roman over schrijven, geef ik met mijn beelden vorm aan mijn innerlijke belevingswereld. Dit drieluik gaat over de rouwverwerking en de kracht die ik zag in mijn liefvader tijdens het proces van ziek zijn en sterven.'

Eén van haar meest opvallende beelden is het tweede deel uit de reeks, een zelfportret waar er bloemen op haar rug zijn geplakt. 'De bloemen die je in The Courage of a Flower ziet komen uit het bloemstuk dat op de kist lag. Op beeld één zie je dat er een roos uit mijn rug groeit, als het ware zijn kracht die uit mij voortvloeit. In de tweede foto zie je kleine bloemetjes op mijn rug geplakt. Als je iemand verliest wil je alles wat daarvoor is geweest heel graag vasthouden en daarnaast ook de moed en kracht behouden die nodig zijn om door te moeten gaan, dit wilde ik in het tweede deel uitdragen. In het derde beeld zie je een berusting: in de foto wordt de roos nog nét losjes vastgehouden. Een verbeelding van de kracht en herinneringen die in je zitten en je losjes bij je kunt dragen.'

Al haar werk maakt ze met een bepaalde intentie, maar ze merkt dat mensen niet altijd hetzelfde eruit halen wanneer ze haar werk bekijken. 'Ik vind het interessant om te horen wat mensen in mijn foto's zien. Vaak merk ik dat wanneer ik een bepaalde emotie in mijn werk leg, de kijker hier ook gevoelens bij ervaart maar het hoeft niet hetzelfde gevoel te zijn.' In veel van haar werk toont ze de breekbaarheid van de mens, terwijl hier tegelijkertijd ook een kracht in verscholen ligt. 'Dat is ook de rode draad die ik wil laten zien.

We zijn allemaal kwetsbaar als mens, ookal zouden we willen dat dit niet zo was.' Opmerkelijk is dat er haast geen gezichten zichtbaar zijn in haar werk. 'Dat is een bewuste keuze. Zodra jij een portret ziet waarin iemand herkenbaar in beeld is gebracht, dan identificeer je jezelf niet meer met deze persoon, maar gaat het over diegene die is geportretteerd. Als je echter kijkt naar een foto waarin iemand anoniem afgebeeld wordt, dan kun je jezelf als kijker daar ook in zien. Hierdoor kun je je veel meer inleven in het karakter wat je ziet.'

Spelen met zwaartekracht

'Mijn uitgangspunt is altijd het verhaal wat ik vertel. De manier waarop ik mijn beeld ga maken is dan ook ondergeschikt aan die boodschap. Ik vind het daarnaast heel leuk om te spelen met de mogelijkheden die je hebt in het echte leven én zaken die juist niet mogelijk zijn. Door de zwaartekracht te manipuleren kan de kijker zich afvragen 'Waar kijk ik precies naar?' en moet je soms een tweede keer kijken voordat je het begrijpt. Hierdoor kan je de aandacht van de toeschouwer iets langer vasthouden en mensen aan het denken zetten.'

Een voorbeeld van het manipuleren van de zwaartekracht is haar werk When you fall again. 'Voor mij staat deze foto voor het op je bek gaan in de liefde. Ik heb echter gemerkt dat er een tweedeling is van hoe mensen hier naar kijken: of ze beschouwen het als neerstorten, of ze zien het alsof de hoofdpersoon vanaf de voeten terug de lucht in wordt getrokken. Of dat te maken heeft met een positieve of negatieve mindset weet ik niet, maar ik vind het wel interessant om te zien hoe mensen het interpreteren. Op het moment dat je iets publiceert geef je het terug aan het publiek en is het aan hen om hier iets van te vinden.'

10 procent fotoshoot, 90 procent nabewerking

Nabewerking speelt voor haar een grote rol. 'Ik denk dat misschien 10 procent van mijn werk de fotoshoot is en de rest nabewerking. Van tevoren bepaal ik het concept en maak ik een schets of schrijf ik het idee uit in mijn notitieboekje. Een foto als When you fall again kan ik niet maken zonder dat ik de juiste benodigdheden meeneem, dus het is erg belangrijk dat ik hier van tevoren over nadenk. Het beeld is een samenstelling van acht verschillende foto's bij elkaar. Ik heb hier verschillende lichaamsdelen voor gefotografeerd om hier later één compositie van te kunnen maken.

Van andere fotografen krijg ik soms te horen dat ik geen fotograaf ben maar een Photoshopper. Dat klopt, maar mijn medium is wel de camera. Alles wat ik maak, heb ik met mijn camera gemaakt, wat mij, in mijn ogen, een fotograaf maakt. Je hoort wel eens mensen van de oude stempel die aangeven dat het niet hoort om op deze manier te bewerken. Vroeger gebeurde het echter óók al, alleen was het dan door letterlijk te knippen en te plakken. In de huidige digitale wereld gebruikt iedereen wel Lightroom of Photoshop. Ik hou ervan om een wereld te creëren die er niet is en daarvoor is Photoshop een ultiem hulpmiddel.'

Na haar afstuderen in 2011 richtte ze zich eerst op allerlei vormen van fotografie. 'In het begin dacht ik, ik ben fotograaf dus het is belangrijk dat ik mijn geld verdien met fotografie. Ik nam dan ook allerlei verschillende opdrachten aan. Als je echter kijkt naar de grote artiesten in de wereld dan zie je dat deze zich vaak richten op maar één ding. In 2018 heb ik daarom mijn laatste bruiloften geschoten en heb ik mezelf opgelegd om te kijken of ik echt van mijn kunst kan leven. Ik neem nog steeds wel opdrachten aan, maar het is dan wel belangrijk dat deze altijd een conceptueel karakter hebben. Ik heb gemerkt dat zodra je jezelf toelegt op iets heel specifieks dat je daar ook om bekend komt te staan en dat mensen juist daarvoor naar je toekomen. Het is alleen wel doodeng, je hebt namelijk geen enkele zekerheid.

In eerste instantie zit in principe niemand te wachten op jouw vrije werk. Tenzij je iets kan bieden wat een snaar raakt of waar mensen van onder de indruk zijn. Je moet dus je eigen markt creëren.' Promotie voor haar werk is dan ook cruciaal. Hoe pakt ze dit aan? 'Op dit moment heb ik nog geen samenwerking met een galerie, omdat ik nog geen goede klik heb gevonden. Ik ben online echter heel zichtbaar: ik post veel van mijn werk op Instagram en bied mensen een kijkje achter de schermen op mijn Facebookpagina. In februari dit jaar heb ik een boek uitgebracht en dat heeft ook zeker mijn bereik vergroot.'

Haar boek Ruimte maakte zij in samenwerking met dichter Stef Bos. Het bestaat uit 42 foto's van de afgelopen jaren in combinatie met de gedichten van Stef Bos. Over de samenwerking kan ze niets anders dan positief zijn. 'Het is te gek om met hem samen te werken. Het is natuurlijk een artiest die al veel heeft meegemaakt, want dit is niet zijn eerste boek wat hij heeft uitgebracht samen met een kunstenaar. Wat dat betreft kwam ik echt terecht in een warm bad waarin ik aan de hand werd meegenomen in zo'n proces. Voor mij was dit dan ook een hele waardevolle leerervaring. Stef is een hele fijne persoonlijkheid om samen iets mee neer te zetten.'

Werken als vrije kunstenaar

Als vrije kunstenaar heb je geen vast werkritme of vaste werkdagen. Dat kan soms lastig zijn. 'Iedere week en iedere dag is totaal anders. Je hebt ook niet altijd evenveel inspiratie en ik merk in gesprek met andere kunstenaars dat het soms lastig is om jezelf over te kunnen geven als je een keer een wat mindere periode hebt. Ik ga hiermee om door mezelf op te leggen dat ik minimaal één keer per week ga shooten om me bezig te houden met mijn vak. In mijn geval ben ik dan vaak in het begin heel gefrustreerd dat het niet lukt.

Soms helpt het echter om hier gewoon doorheen te gaan en om gewoon foto's te gaan maken op locatie. Dan zie ik op een later moment wel of ik hier verder mee kom, maar ben ik er in ieder geval mee bezig. Soms helpt het ook gewoon om los te laten en de natuur in te gaan, naar schilderkunst te kijken of een boek te lezen. Inspiratie komt toch wel naar je toe op de gekste momenten.

Je kunt dit niet afdwingen maar je kan er wel voor zorgen dat je in de flow bent. Mij helpt het vaak om persoonlijke groei door te maken, om toch weer geïnspireerd te raken.'

Omgaan met concurrentie

Er zijn met haar een heleboel andere fotografen en het kan soms lastig zijn om je plek te vinden. 'Fotograaf zijn is geen beschermd beroep. Iedereen kan het zijn en er zijn dan ook heel veel mensen die vanuit hun hobby gaan proberen om hier toch hun beroep van te maken. Elke dag wordt je geconfronteerd met mensen die beter of verder zijn dan jij, die meer volgers hebben of die meer likes krijgen, maar het is belangrijk om je daar niet door te laten leiden en je te focussen op je eigen pad en het vertellen van je eigen verhalen. Ook al zouden wij op exact hetzelfde moment dezelfde persoon fotograferen met hetzelfde licht en dezelfde camera, dan nog wordt het anders, omdat jij door een ander oog kijkt en een ander rugzakje hebt dan ik. Ik ben ervan overtuigd dat je niet stijlvast hoeft te zijn en dat je jouw stijl kan evalueren, maar het is denk ik wel goed om een bepaalde niche te hebben waarin je jezelf wil neerzetten. Hierdoor kan je een uniekere positie innemen in de markt. Als je je dat beseft dan is er denk ik ruimte voor iedereen.

Het is ook goed om je te realiseren dat er online alleen maar de succesverhalen worden gedeeld. Het maken van eigen werk is heel veel jezelf tegenkomen en heel veel op je bek gaan en deuren op je neus krijgen en dan toch door blijven gaan. Het is super cliché maar ik denk wel dat het veel meer gaat om doorzettingsvermogen dan talent. Talentvolle mensen zijn er super veel, maar er zijn heel weinig mensen die zo in hun stukje creativiteit of talent kunst geloven dat ze bereid zijn om door te gaan om stappen te blijven maken en ik denk dat dat het onderscheid maakt tussen mensen die het wel halen en die het niet halen.'

Over Lieke Anna

Lieke Anna is een Fine Art fotograaf uit Breskens, een klein vissersdorpje in het zuiden van Nederland. Vanuit haar huidige basis Tilburg maakt ze conceptuele fotografiekunst om haar visie op de wereld te kunnen delen. In haar Fine Art geeft ze een kijkje in de persoonlijke groei die ze doormaakt als persoon en creëert ze bijzondere, surrealistische beelden die stroken met de werkelijkheid en zwaartekracht.