Filmen voor fotografen Deel 1: inleiding en voorbereiding

 

Dit artikel is geschreven door Dré de Man en gepubliceerd in DIGIFOTO Pro 5.2024

Beelden: Dré de Man

 

Spiegelloze camera’s verschillen technisch gezien nauwelijks van videocamera’s. Het belangrijkste verschil is de vorm – en uiteraard de extra mogelijkheden om te fotograferen. De latere DSLR’s verschillen meer van videocamera’s maar hebben extra mogelijkheden voor film waardoor ze vaak ook zeer geschikt zijn. Menige fotograaf ziet het filmen echter als een compleet andere wereld en laat het over aan mensen die met smartphones staande filmpjes maken die maar een derde van het beeld vullen. Op het moment dat je je camera vastpakt en begint te filmen, doe je het al héél veel beter!

 

Met een heel klein beetje moeite kun je filmmateriaal maken, dat niet onderdoet voor dat wat Netflix je laat zien, sterker nog: heel veel Netflix-materiaal wordt met spiegelloze camera’s gefilmd.

 

Je kunt bijna geen camera meer kopen die níet in 4k kan filmen en zelfs dat is in veel gevallen al overkill. Alle camera’s hebben verschillende beeldsnelheden en veel camera’s hebben ook logs of in ieder geval een beeldinstelling die het latere verwerken van films gemakkelijker maakt.

 

Vrijwel alle spiegelloze camera’s kunnen met de autofocus vrij goed tot heel goed bijregelen (al blijkt handmatig bijregelen soms een betere oplossing). Qua beeldruis en ruisonderdrukking en kleurweergave zijn de camera’s er ook enorm op vooruit gegaan de afgelopen jaren.

 

Objectieven

Het grootse voordeel van spiegelloze camera’s delen ze met de DSLR’s: een zeer grote keus aan verwisselbare objectieven, deels van zeer hoge lichtsterkte. In combinatie met de (veel) grotere sensor levert dat niet alleen minder ruis en meer dynamiek op, maar krijg je de mogelijkheid om de mooiste Hollywoodscènes te maken. De trend is ook bij tv-reportages meer en meer dat er op fullframe gefilmd wordt met een groot diafragma.

 

De ergonomie van een spiegelloze camera is voor film redelijk goed, in ieder geval vele malen beter dan die van een smartphone. Maar als je echt mooie en rustige beelden wil maken, is het gebruik van een statief of iets dergelijks wel aan te bevelen. Je kunt echter ook met digitale stabilisatie (een instelling bij filmopnamen, dus niet de  ‘gewone ‘beeldstabilisatie’, die kun je er wel mee combineren) een vrij rustig beeld krijgen. Echt bijzonder: je kunt in Adobe Premiere achteraf beelden stabiliseren en dat werkt echt fantastisch, ook dat gaan we laten zien.

 

Warp Stabilizer in actie.

 

Geluid

De geluidsopnames van spiegelloze camera’s en reflexcamera’s zijn in de loop van de tijd beter geworden, maar het grootste probleem is blijven bestaan: de microfoons zitten nog steeds ín de camera en zijn vrij klein. Geluid opnemen met een richtmicrofoon, beter: externe microfoons via de geluidsingang of een laptop maar zelfs met een of meer losse smartphones geeft een beter resultaat. Ook het bewerken van vrij slechte geluidsopnamen door de camera zelf kan met weinig moeite een enorme winst opleveren. Dat alles gaan we bespreken.

 

Montage en beeldbewerking voor film is wel iets waaraan je moet wennen. Het lijkt wel een beetje op Photoshop maar het is ook anders. Maar je kunt ook heel eenvoudige software gebruiken. Of je je er met enkele klikken vanaf maakt of in Hollywood-stijl gaat monteren en ‘colorgraden’, het is heel dankbaar werk dat al snel indrukwekkende resultaten kan opleveren.

 

Voorbereiding en eerste tips

Uiteraard zijn er wel wat dingen waar je op moet letten. De instellingen voor het filmen zijn anders dan voor het fotograferen bijvoorbeeld, stabilisatie werkt anders en de scherpstelling eveneens. In dit eerste deel gaan we vooral kijken hoe je bij het maken van opnamen zonder veel kennis al grote problemen kunt voorkomen.

 

Droogfilmen en testen

Filmen is vooral anders dan fotograferen, omdat je in veel gevallen niet snel een opname kunt overdoen, of verschillende opnamen kunt maken en dan de beste uitkiezen. Maar dat probleem kun je voor een belangrijk deel ondervangen door van te voren tests te maken. Ingewikkelde camerabewegingen gaan zelden bij de eerste keer goed, maar na een paar keer ‘droogfilmen’ of oefenen gaat het al veel beter. Bovendien kun je dan soms in de montage een paar beelden combineren.

 

Verlichting, reflectie en contrast

Werk je in een studio, dan kun je al bij de verlichting vrijwel alles zodanig aanpassen dat er maar weinig bewerkingen nodig zijn. Film je buiten, dan heb je minder mogelijkheden. Bij grote filmproducties worden voor dit doel (daglicht)lampen gebruikt, maar ook een reflectiescherm, of desnoods een stuk piepschuim of een krant, kan enorm helpen de contrastomvang binnen aanvaardbare grenzen te brengen.

 

Belichting en contrastinstelling

Kijk tijdens de opname naar het histogram (zie afbeelding) om te controleren of de opname binnen het histogram past. Zo niet, pas dan de belichting aan of kies een ander picture profile. Let wel op, want overbelichting bij film is vaak net als bij jpg: er is achteraf niets meer aan te doen.

 

ND-filters (neutraalgrijs) kunnen helpen om overbelichting te voorkomen, maar zijn zeker niet altijd nodig. Houd in ieder geval niet halsstarrig vast aan de dubbele sluitertijd van het aantal beelden per seconde. (Voorbeeld: 1/50 s bij 25 beelden per seconde, dit om bewegingen er ‘filmisch’ uit te laten zien. 1/100, /200 of zelfs 1/1000 s kan vaak ook.

 

Het effect van een te korte sluitertijd is dikwijls niet of nauwelijks zichtbaar, overbelichting daarentegen maar al te goed. Het gebruik van automatische belichting is overigens niet altijd een goed idee. Het kan heel lelijke filmbeelden opleveren die erg moeilijk of niet te corrigeren zijn. Ook hier is vooraf even kijken wat de camera zal doen sterk aan te raden.

 

Histogram (kleine rechthoek) en arcering om overbelichting aan te duiden, bij sterke overbelichting.

 

Compressie, 10 bits, 4:2:2, RAW

Wanneer je de hoogste kwaliteit wilt, maar ook wanneer je met grote contrasten te maken hebt, zijn de opname-instellingen voor compressie en het opnameformaat van groot belang. Kies liefst voor ongecomprimeerd materiaal van 10 bits, of –  nog beter – kies voor RAW met 12 tot 16 bits.

 

Objectief

Een goed objectief kan heel veel verschil maken. Ook hier geldt weer: details die er bij de opname niet zijn, komen er ook later niet meer bij. Een objectief met een goede contrastweergave en een mooi bokeh (niet de hoeveelheid onscherpte van de achtergrond maar de kwaliteit van die onscherpte) is heel veel waard. Het bokeh is ook niet of slechts zeer beperkt met beeldbewerking te verbeteren.

 

Kleur

Stel de kleurtemperatuur meteen goed en handmatig in. Daarmee voorkom je extra werk. Pas ook op met het mengen van lichtkleuren, zeker bij combinatie van tl-  spaarlampen en LED. In moeilijke situaties kun je aanpassingen bij de opname en bij de nabewerking combineren.

 

Montage en script

Een script bij de opname kan veel werk bij de montage besparen. Zonder een script kom je wellicht bij de montage tot de ontdekking dat een belangrijke scène helemaal niet is gefilmd of dat deze veel te kort is. Denk hierbij ook aan de hondertachtiggradenregel. Wanneer je twee personen filmt, mag de camera niet ineens aan de andere kant van de lijn tussen deze personen gaan staan: een persoon die eerst links stond, bevindt zich nu rechts en dat is verwarrend.

 

Heb je genoeg materiaal, dan maakt dat de montage gemakkelijk. Zijn er te weinig filmbeelden, dan heb je vaak een onoplosbaar probleem. Geluid (zie ook hierna) is ook erg belangrijk bij het filmen met meerdere camera’s. Zorg er dus voor dat je met elke camera duidelijk hoorbaar geluid opneemt, ook al wordt dat alleen gebruikt voor de (automatische) synchronisatie.

 

Bij synchronisatieproblemen kan het bewerken van een video van een concert uiterst tijdrovend zijn. (Opname van Festival Vocallis 2016.)

 

Wanneer je bij de opname niet aan de latere synchronisatie hebt gedacht, kan het bewerken van een video van een concert, huwelijk of presentatie een regelrecht drama worden. Synchronisatie is ook een voorwaarde voor het handig monteren met meer camera’s, ook al zet je later ander geluid onder de beelden. Premiere Pro kan wel automatisch synchroniseren, maar dat gaat niet goed bij zeer complexe geluidsfragmenten met veel herhalingen.

 

Vertragen en versnellen

Een slowmotioneffect kún je in Premiere gewoon instellen door de afspeeltijd van een clip (klik met de rechtermuisknop) te vertragen. Dat levert echter een onrustig beeld op, tenzij je met een veelvoud van het normale aantal beelden per seconde (bps, Engels: fps) hebt opgenomen. Dat moet u dus ook al bij de opname plannen. Versneld afspelen kan daarentegen met elke camera en zonder voorbereiding door met het gewone aantal bps op te nemen.

 

Green screen en andere trucages

Bij bijna alle trucages bepaalt de voorbereiding tijdens de opname de tijd die u nodig hebt voor de beeldverwerking. Dat geldt zeker bij het green screeneffect (het filmen met een achtergrond die alter door andere beelden vervangenzal worden.) Zijn de groene achtergrond en de ‘gewone’ voorgrond goed en evenwichtig belicht, dan is de toepassing in Premiere Pro heel eenvoudig. Bij schaduwen en ruis, vooral tussen de voorgrond en de groene achtergrond, wordt het heel ingewikkeld, zo niet onmogelijk, een goed green screeneffect te krijgen. Probeer een effect altijd eerst, voordat je de definitieve opnamen gaat maken.

 

Het is vrijwel onmogelijk om bewerkingen te voorkomen. Maar je kunt het ook positief brengen: vrijwel elke film is met een filmbewerking een stuk beter te maken. Dat geldt overigens ook voor de montage, zie verder pagina 30.

 

Afweging

Bij de voorbereiding van filmopnamen is een afweging noodzakelijk. Weet je zeker dat je aan het eind nauwelijks iets zult veranderen, dan kun je bij de opname wellicht met de standaardbeeldinstellingen van uw camera filmen. Maar wanneer je bij grote contrasten een zo goed mogelijke weergave van de hoge lichten en schaduwen wilt hebben, is er maar één manier: opnemen met een neutrale beeldinstelling of zelfs met flat of een speciale instelling als D-Log. Meer daarover in een volgend artikel, voor nu is belangrijk dat u in elk geval beseft dat u bij de opname al aan het eindresultaat en dus aan de bewerking moet denken.

 

Conclusie

Filmen met een spiegelloze camera (of een DSLR) is een fascinerende extra mogelijkheid. Je moet er wel wat dingen voor leren en die gaan we uitvoerig behandelen in de volgende artikelen. Maar geen nood; je komt niet in een heel andere wereld terecht. Filmen verhoudt zich tot fotograferen als tekenen ten opzichte van schilderen: het lijkt er sterk op en wanneer je het ene kunt dan ben je al een heel eind op weg om ook goed te worden in het andere. Anders gezegd: wanneer je met plezier fotografeert, dan kun je ook heel veel plezier gaan beleven aan filmen!

 

Wat gaan we nu in de komende tijd behandelen:

• Beelden per seconde: 24, 25 of 30? Of misschien 50 of 60 en moet je echt 120 bps gebruiken voor slow motion? RAW of 4:2:2.
• HD, 4k, 8K: wat zijn de voor- en nadelen en  wanneer heb je het nodig?
• Geluid; hoe neem je het op en hoe maak je het beter.
• Filmbewerking voor fotograferen: montage en synchronisatie
• Belichting, logs contrast en RAW en beeldbewerking.
• Stabilisatie bij de opnamen, door de camera en in de nabewerking.
• Gewone en speciale effecten
• Finishing touch: toevoegen van titels en export en publicatie.