Joel Sternfeld vertelt

De grootse fotograaf komt op de lezing verrassend bescheiden, bijna verlegen, over. Voordat hij begint verzoekt hij nadrukkelijk geen foto's van hem te maken. 'Ik leef volgens de uitspraak To live happily, live hidden', legt hij uit. 'Anoniem leven houdt je aan het werk en ik wil nog heel veel meer werk maken. Ook wil ik gewoon niet herkend worden in Amerika, als ik bijvoorbeeld even boodschappen ga doen.'

Keuze voor kleur

Sternfeld, een kleine man met pretoogjes en een dikke bos zwarte krullen, begint te vertellen over zijn fascinatie met kleur. 'Ik ben van jongs af aan geïnteresseerd geweest in de seizoenen en ben geobsedeerd door de natuur. Toen ik begon met fotograferen voelde het gebruik van kleur in mijn foto's noodzakelijk om de seizoenen vast te leggen. Het grappige is dat ik, toen ik eenmaal begonnen was, eigenlijk geen seizoenen fotografeerde. Ik fotografeerde juist alles om me heen, ik was in de war van de overdaad aan onderwerpen. Het was dan ook 1960, iedereen was toen in de war.'

De zaal barst na deze opmerking voor de eerste keer in lachen uit. Sternfeld, wederom uitgesproken bescheiden, kijkt naar beneden tot iedereen weer stil is en vertelt verder: 'In die periode probeerde ik uit te vinden of je kleurenfoto's maakt omdat de kleur het onderwerp is of eenvoudig weg omdat het onderwerp in kleur is.'

Geheime samenleving

'In de jaren '70 kende ik veel andere kleurenfotografen. We waren toen een soort geheime samenleving. Wanneer je er een zag wilde je samenkomen in een grot en praten over alle technieken die we kenden.'

Sternfeld gaat tijdens de ArtistTalk door een groot deel van zijn foto's heen, afgebeeld op een beamer achter hem. Dat hij zijn werk serieus neemt blijkt uit het feit dat hij twee keer het licht in de zaal laat veranderen, omdat de beelden anders niet goed tot hun recht komen. Bij sommige foto's vertelt hij niks, bij anderen een lang verhaal. Soms is hij een tijdje stil voordat hij over een foto begint te praten, alsof hij het beeld eerst even op de zaal in wil laten werken.

Theorieën

'Er is een theorie dat kleur accent moet zijn. Toentertijd vond ik dat wel minimalistisch. Bij de vrouw in de turquoise Thunderbird matcht haar zonnebril precies bij de kleur van de auto. Dat is voor mij eenheid. In een goede kleurenfoto zal de definitie of betekenis van de foto ontstaan door het gebruik van de kleuren.'

'Een andere theorie over kleur is de gedachte dat iedere generatie zijn eigen kleur heeft. De jaren '60 had een psychedelische sfeer. De foto van het groene huis met daarvoor het jongetje met dezelfde kleur sneakers is voor mij de kleur van de generatie van die tijd.'

'Ik fotografeerde om te zien hoe de wereld er gefotografeerd uit zag. Ik waardeer mezelf nu om het feit dat ik heb geprobeerd de taal van de fotografie groter te maken.'

American Prospects

Als beginpunt van de serie 'American Prospects' vertelt Sternfeld een ontroerend verhaal. 'Mijn broer was overleden. Vlak na deze tragedie liep ik huilend over het strand. Er waren grote grijze gebouwen aan het strand gebouwd, het was een angstaanjagende scene. Toch zag ik er ook iets moois in. De kleuren van het grijs van de lucht, de gebouwen en het zand liepen in elkaar over. Dit deed me denken aan één van de vele Bauhaus-theorieën over kleur. Namelijk dat een schilderij of foto het best drie ongeveer dezelfde kleuren kan bevatten. Dit idee heb ik veel gebruikt in 'American Prospects'. In de beroemde foto 'fall from grace' is dit bijvoorbeeld goed terug te zien.'

Wanneer de foto 'farm market' op het scherm verschijnt grapt Sternfeld: 'Dit is waarom jullie hier gekomen zijn hè? Niet voor de lezing, hier had eigenlijk net zo goed een andere man kunnen staan als hij het maar over deze foto had.'

Hij krijgt het publiek weer hardop aan het lachen, maar wanneer hij verder gaat over de betekenis van de foto creëert hij al snel een serieuze sfeer in een doodstille zaal. 'Ik had het gevoel dat er iets mis was in Amerika. Iedereen had dat gevoel. President Carter hield in die tijd de 'crisis of malaise speech'. De inhoud hiervan was ook echt waar. Met deze foto wilde ik dat gevoel van malaise in Amerika belichamen. Hij moest het gevoel uitstralen dat er iets fout was. Mijn werk in die tijd was het tegenovergestelde van Robert Frank. Hij gaf een blanco Amerika terwijl ik de complexiteit juist vast probeerde te leggen.'

Boosheid

'De serie Campagna Romana ontstond doordat ik kritische foto's begon te maken. Zoals de jongens op Wall Street. Mensen zeiden tegen mij: ''Ik wist niet dat je zo boos was''. Van deze uitstraling was ik me niet bewust, dus ik besloot naar Rome te gaan. Naar het campagna waar schilders vroeger kwamen.'

Overweldigend geweld

'Terug in Amerika was het gevoel van geweld enorm overweldigend. Ik begon artikelen over geweldsdelicten uit te knippen. Op een dag ging ik naar de politie van New York en vroeg waar het meisje Jennifer Levin was vermoord. Ik fotografeerde de plek en kreeg daar het idee een fotoserie te maken over zulke plekken. De foto's zijn gemaakt lang nadat het misdrijf is gepleegd, de tekst vertelt bij deze foto's echt het verhaal.'

Favoriet werk

Sternfeld vertelt dat zijn favoriete foto uit eigen werk de man in het park is. Na de ArtistTalk legt hij uit waarom. 'Ik zou die man nooit hebben gefotografeerd als er geen storm op komst was. De lucht zag er erg dreigend uit en toen zag ik pas hoe mooi die man daarbij paste. Ik vroeg hem te blijven staan. Hij keek de camera in en zijn gezicht was zo oprecht en zijn ogen zo indringend. Het was geen knappe en opvallende man, maar in combinatie met de opkomende storm bleek het een perfect plaatje te zijn.'

De redding

De serie 'Highline' is een bijzondere voor Sternfeld geweest. 'Activisten probeerden de highline van New York die al jaren niet meer in gebruik was en inmiddels overwoekerd te redden. Ze vroegen me om een perfecte foto te maken. Ik vroeg ze mij een jaar te geven. Zo kwam het dat de highline een jaar lang mijn persoonlijke park was.'

'In de chaos na 9/11 wilden ze de highline versneld afbreken. We hadden toen opeens maar zes weken om van mijn foto's een boek te maken, die we konden laten zien aan politici. Want niemand, zelfs de politici niet, wisten hoe de highline er eigenlijk uit zag wanneer je er op stond. De highline is geredt en ik krijg er alle credits voor, maar het boek was niet de redding. Eigenlijk is het in de achterkamertjes besloten. Mijn boek was alleen maar een excuus.'

De wereldberoemde fotograaf vertelt achteraf, op zijn eigen eigenzinnige manier, hoezeer hij van de ArtistTalk heeft genoten. 'Ik vond het geweldig hier. Nederlanders zijn zulke lieve mensen. Zelf weten jullie het niet, maar in jullie ogen zie ik bergen.'

Bezoeken

Dit en nog veel meer is tot en met 14 maart te bewonderen in Foam Amsterdam. Ook de series 'Sweet Earth', 'Oxbowe Archive', 'Treading on Kings' en 'When it Changed' zijn in de overzichtsexpositie opgenomen. Met deze recentere series kijkt Sternfeld met een kritische en soms bezorgde blik naar onder andere de klimaatverandering en politiek. Voor 8 euro kun je deze expositie, verdeeld over twee verdiepingen, bezoeken.