Retrofocus: Nikonos, van I tot RS

Niemand minder dan de wereldberoemde onderzee-onderzoeker Jacques-Yves Cousteau staat aan de basis van de Nikonos. Hij geeft de Belgische uitvinder Jean de Wouters in 1960 opdracht een handzame onderwatercamera te ontwikkelen. Het resultaat wordt als Calypso door het bedrijf Spirotechnique op de markt gebracht.

Nikon is op datzelfde moment bezig met het ontwikkelen van een onderwaterbehuizing voor de S3, een kleine meetzoeker. De behuizing was echter groot, zwaar en kostbaar dus toen de Fransen de Japanners benaderden voor een licentieovereenkomst zijn de papieren snel getekend.

De originele Nikonos, na komst van de Nikonos II wordt dit toestel bekend als Nikonos I.

Nikonos I

In Frankrijk en de rest van Europa word de camera, die nu in Japan word gemaakt, verkocht als Calypso-Nikkor. In de rest van de wereld word de camera als Nikonos op de markt gebracht. Het toestel word zeer enthousiast ontvangen, niet eerder was een onderwatercamera zo klein, goedkoop en eenvoudig in gebruik.

Deze W-Nikkor 35mm f/2.5 is van na 1975, herkenbaar aan de zilveren en zwarte knop. Alle Nikonos-camera's, met uitzondering van de RS, gebruiken dezelfde objectieven.

Objectieven

In eerste instantie zijn er twee objectieven: een 35mm f/2.5 die behalve onder water ook op het land kan worden gebruikt en een 28mm f/3.5 die alleen geschikt is voor onderwaterfotografie. Nikon heeft het objectief zo ontworpen dat het water in combinatie met het bolle frontelement deel uit maakt van het optisch ontwerp.

Later volgen er meer objectieven, waarbij de W-Nikkor's voor gebruik onder- en bovenwater geschikt zijn, terwijl de UW-Nikkor's alleen onderwater gebruikt kunnen worden. Er is ook een LW-Nikkor 28mm f/2.8 die wel tegen een spatje kan maar niet geschikt is om onder water te gebruiken. Dat lijkt een vreemde keuze, maar de Nikonos werd al snel populair bij fotojournalisten die onder extreme omstandigheden moesten werken.
De Nikonos II (links) wijkt slechts op detail af van de Nikonos I. De oer-Nikonos is nog duidelijk herkenbaar, maar de Nikonos III (rechts) is breder, heeft nieuwe knoppen en ook onderhuids zijn er de nodige verbeteringen.

Nikonos II en III

Na de originele Nikonos uit 1963 volgt in 1968 de Nikonos II. Het toestel lijkt sprekend op zijn voorganger, maar is op details verbeterd. Belangrijkste verbetering is het directe flitscontact voor onderwater, bovenwater moet een kabeltje gebruikt worden. Grotere verbeteringen komen met de Nikonos III uit 1975, die weliswaar een stukje breder is dan de eerste twee versies, maar nog steeds overduidelijk familie is. De knoppen zijn groter gemaakt en eenvoudiger in gebruik terwijl het nieuwe windmechanisme met sprockets zorgt voor gelijkmatige tussenruimtes tussen foto's. Nog altijd is de camera niet voorzien van een lichtmeter en dat begint de camera parten te spelen.

De Nikonos IV is volledig door Nikon ontworpen en is compleet anders. Zo is er ttl-lichtmeting, al moet je nog steeds 'op de gok' scherpstellen.

Nikonos IV en V

In 1980 komt Nikon met de eerste volledig in eigen huis ontworpen onderwatercamera, die de weinig verrassende naam Nikonos IV draagt. Het toestel is voorzien van een ttl-lichtmeter, maar scherpstellen moet nog altijd gedaan worden op basis van inschatting. Het toestel gebruikt dezelfde objectieven als de eerste drie Nikonos'en en dat zou zo blijven met de Nikonos V uit 1984. Dit toestel lijkt op zijn beurt weer sprekend op de IV, maar is voorzien van knaloranje bekleding. Het is wellicht de meest succesvolle Nikonos, want het toestel weet het uit te zingen tot 2001, de veel nieuwere Nikonos RS is dan al weer enkele jaren uit productie.

De herkenbare Nikonos IV blijft tot 2001 in productie.

Nikonos RS

De Nikonos RS uit 1992 wordt over het algemeen gezien als de beste onderwatercamera ooit, het toestel is in feite een spiegelreflex die kopje onder kan. Niet alleen geeft het toestel voor het eerst een nauwkeurig beeld van wat je op de foto krijgt, ook beschikt de Nikonos RS over autofocus. Daar hoort een complete lijn nieuwe en waterdichte objectieven bij, die over een aangepaste Nikon F-vatting beschikken. Dankzij zorgvuldige afdichtingen kun je de camera tot op honderd meter diepte gebruiken.

Hoewel er officieel nooit een digitale Nikon RS is gebouwd, laat het Amerikaanse leger een aantal exemplaren bij Kodak ombouwen. De camera wordt zeer positief ontvangen, maar het produceren blijkt zo gecompliceerd dat Nikon al na vier jaar de camera uit de handel neemt. Een vervolg komt er nooit, al introduceerde Nikon eind vorig jaar de Nikon 1 AW-1, een systeemcamera met verwisselbare objectieven die ook zonder behuizing onderwater kan worden gebruikt. Zo diep als de Nikonos'en kun je niet met de AW-1, dieper dan vijftien meter trekt het toestel niet.

Een betere onderwatercamera is er volgens sommigen nooit geweest, maar hoge productiekosten zorgen er voor dat de Nikonos RS al na enkele jaren van de markt wordt gehaald.

Foto's: Nikon Gmbh (met uitzondering van de foto van de W-Nikkor)