Medium Format Matters II: Return of the king

Tekst: Maarten Kuiper

Even denken hoor. Ah ja, dat was de GFX100s review! Toen Fujifilm in 2019 de GFX100 lanceerde, viel er een klein bommetje in fotografieland. Alle problemen van medium format camera’s (eerdergenoemd verplicht statief en trage autofocus) werden ondervangen door middel van moderne technologie. Het enige struikelpunt was de prijs. De GFX100 kostte op de dag van release 9999 euro. 

De in 2021 volgende GFX100s was een stuk kleiner en ook qua prijs gunstiger: niet veel duurder dan een high end full frame camera. Ik was in mijn review ook lyrisch over beeldkwaliteit en de ‘medium format look’. Had het apparaat dan geen beperkingen? Natuurlijk wel; zo was de autofocus snel, maar nog niet op het niveau van de toenmalige camera’s (tijdens mijn portretsessie moest ik het model regelmatig vragen wat minder snel van pose te veranderen), werkte EYE-AF nog niet heel goed en kon de camera slechts 5 beelden per seconde schieten.

Nu heeft Fujifilm de GFX100 II gelanceerd, de officiële opvolger van de GFX100. Met een nieuwe sensor (zelfde resolutie maar snellere uitlezing) én een snellere processor, belooft het apparaat de laatste oneffenheden weg te poetsen. Een medium format camera, met 8-stops beeldstabilisatie, mét snelle autofocus én prima buiten de studio te gebruiken? Laten we eens kijken of dat werkt!

Bouw

Het apparaat zelf is een kruising tussen de oude GFX100 en de GFX100s. De batterijgrip wordt nu als optionele accessoire aangeboden, wat de GFX100 II een stuk draagbaarder maakt. De grip en de layout worden dan weer van de GFX100s geadopteerd, zodat het voor mij een beetje voelt als thuiskomen. Ook de prijs ligt in het midden: €7999 voor enkel de body. Dat is voor een medium format camera niet duur, maar het is wel veel geld. Gelukkig krijg je er wel een heleboel voor terug!

De body zelf weegt net iets meer dan een kilo (1030 gram). Met bijvoorbeeld een GF55mm f/1.7 eraan weegt de combinatie zo’n 2 kilo. In combinatie met de GF100mm f2 komt daar nog wat extra bij. Niets onoverkomelijk, maar het is wel iets om rekening mee te houden. Ik ben een vrij potige vent, maar na een hele dag studiowerk vond mijn pols mij niet zo vriendelijk meer.  

Het apparaat voelt verder heel robuust en gebouwd als een stuk gereedschap van goede kwaliteit. Het voelt als de timmerman zijn favoriete hamer of de metselaar zijn favoriete... metselding. Jullie snappen het. Laten we eens gaan kijken naar wat er meer toe doet: beeldkwaliteit en -beleving én de ervaring van het fotograferen met medium format.  

Beeldkwaliteit (of belangrijker; beeldgevoel) 

Het is moeilijk om de extreem hoge beeldkwaliteit van een medium format sensor tot zijn recht te laten komen met een foto op een telefoonscherm of zelfs geprint in een tijdschrift. Nog moeilijker is het beschrijven van het beeldgevoel wat je uit een dergelijke camera kan verwachten (en daar gaat het uiteindelijk toch om). Ik ga het toch proberen. Dit doe ik aan de hand van een aantal foto’s die ik geschoten heb in de tijd dat ik deze camera mocht gebruiken. Voor hoge resolutie verwijs ik jullie naar mijn website.

De eerste foto is een foto uit een serie die ik gemaakt heb in een kerkje in Hensbroek. Het doel was het proberen na te maken van een renaissance schilderij en dat moet dan uiteraard een Bijbelse scène zijn. Ik had Rachel van Atelier Chimaera bereid gevonden om wat zelfgemaakte outfits uit de kast te halen en engel Gabriëlla te spelen. Mijn lieftallige vriendin Mirjam was mijn aangewezen Maria.  De engel Gabriëlla verschijnt aan Maria, om haar te vertellen dat zij een kindje gaat krijgen. 

Maar Maria wil helemaal niet zwanger worden. Want Maria is een moderne vrouw en beslist zelf wel wat ze wel en niet met haar lichaam wil. Enigszins geschokt, ziet Gabriëlla haar hand weggeduwd worden. Geen kindeke Jezus, geen kerst, geen cadeaus. Huilon met de kroon op.

 

Ik had er ook nog een met als titel ‘de boodschap’ waarbij Gabriëlla een Deka tas aan Maria geeft, maar deze foto’s leken mij een iets beter verhaal te vertellen en ‘de boodschap’ werkt ook helemaal niet in het Engels. 

Het fijndetail, de scherpte, de kleuren; alles draagt bij aan het beeld en aan het ‘ schilderij’ gevoel. Foto’s uit een medium format camera geven het gevoel meer diepte te hebben. Het scherpteverloop is zachter, details zijn meer aanwezig, zonder dat alles klinisch scherp wordt (looking at you, Sony). Het beeld voelt daardoor organisch, een beetje richting film. 

De laatste foto uit deze serie is een portret van Gabriëlla in natuurlijk licht. Deze foto is geschoten met de GF55mm f/1.7 op f/1.7 en geeft goed weer wat ik bedoel met scherpteverloop. 

 

Het lijkt alsof de engel elk moment uit de foto kan stappen, zoveel diepte en detail zit erin. De GF55mm zou denk ik (als ik een GFX-systeem zou hebben) mijn go to lens zijn voor dit soort portretten, waarbij de omgeving belangrijk is. Haarscherp, snel in autofocus en schitterend scherpteverloop. 

Een andere foto die ik wil laten is deze. Terloops schoot ik dit portret van mijn vader, toen hij even in de nieuwe fotostudio (sluikreclame) kwam kijken waar zijn zoon zoal mee bezig is. Voor dit portret heb ik de GFX100 II en de GF110mm f2 gebruikt. Het is even geleden dat een portret mij écht geraakt heeft, maar dit is er een. Er zit zo onwijs veel detail en textuur in deze foto, dat deze veel levendiger voelt en oogt dan de beelden die ik normaliter op mijn scherm tover. Zeg nou zelf, wat is er mooier dan één van je liefhebbende ouders lachend op de foto krijgen met alle details en texturen die de GFX100 II kan vangen. 

 

Ook hier is het scherpteverloop heel zacht en geleidelijk, wat een hele positieve bijdrage levert aan het beeldgevoel.  Dat klinkt misschien een beetje zweverig, maar het is hetzelfde als proberen uit te leggen waarom een dure stereo muziek mooier weergeeft dan een goedkopere stereo. De muziek is hetzelfde, maar je hoort dingen toch anders. De tonen zijn beter gedefinieerd en lopen strakker in elkaar over. De foto’s uit een GFX100 II en een willekeurige andere camera zijn hetzelfde, maar toch ogen ze anders doordat de details veel beter gedefinieerd zijn en strakker in elkaar over lopen. Voor mij ogen de portretten levendiger en minder digitaal. 

 

Ervaring met medium format

Het is een heel ander soort ervaring, het schieten met medium format ten opzichte van bijvoorbeeld full frame of APS-C. Mede door de extreem hoge resolutie van 102 megapixels, kun je er makkelijk voor kiezen om ruim te kadreren en vervolgens naar hartenlust te croppen. Een landscape foto halen uit een foto die is geschoten in portretstand geeft je nog steeds een foto van ruim 50 megapixels. 

Daarbij komt dat de scherptediepte veel kleiner is dan bij een kleinere sensor. Als ik een landschap of familieportret schiet op mijn Canon R5 (full frame), dan doe ik dat vaak op f/8-f11ish. Wil je dezelfde scherptediepte met de GFX100 II, dan kom je al snel in de f/11-f/16 range (of zelfs nog hoger). Dit betekent automatisch ook dat je sluitertijd langzamer wordt (daar komt het statief weer), je ISO omhoog moet óf je flitser harder moet werken. De 8 stops IBIS van de GFX100 II doet heel goed zijn best en ik heb acceptabel scherpe foto’s weten te krijgen op 1/20e seconde (uit de hand!), wat echt uitzonderlijk is. Echter, voor het beste resultaat pak je natuurlijk een statief. Over die flitser: mijn Godox AD200 Pro moest op full power om een familieportret te schieten op f/11. 

Maar oh, wat een genot komt er uit deze camera. Doe jezelf een plezier en ga het bos in. Verbaas jezelf over hoeveel structuur een boom heeft of hoeveel bladeren er op de grond liggen. Tip: wacht tot de bomen kaal zijn, zodat je de fractal patterns mooi kan zien. Alles wordt mooier en interessanter wanneer je medium format gebruikt. Zelfs een ogenschijnlijk standaardfoto krijgt een boost, simpelweg omdat er meer te zien is. Daardoor blijf je ook langer kijken. 

In de studio merk ik dat de EYE-AF echt een heel stuk beter werkt dan bij de GFX100s. De AF is snel, het oog wordt goed gevolgd, zeker in vergelijking met de vorige generatie GFX camera’s. Fuji heeft hier echt grote stappen gezet. Op het niveau van de modernste Canon’s en Sony’s is het nog niet, daarvoor zit de GFX100 II er net iets te vaak naast, maar dat mag je ook niet verwachten met zo'n grote sensor en bijbehorend glas. Al met al is dit misschien nog wel de meest indrukwekkende verbetering in dit toestel. 

Een ander aspect dat je in je achterhoofd moet houden, is de grootte van de RAW en jpg files. Een 102 megapixel RAW file is niet minder dan 120MB, voor een jpg is dit gemiddeld 50 MB. Daarbij komt dat de RAW files nogal zwaar zijn voor je PC om te verwerken. Let er dus op dat, als je dergelijke camera wilt gebruiken, je ook de nodige computing power én opslagruimte nodig hebt om frustratie te voorkomen. Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen (en dat is leuker) om behoedzamer te gaan fotograferen. Heb je echt 20 foto’s van dezelfde scène nodig of zijn 2 of 3 er voldoende? Slow down, see more, zeg maar.

Conclusie 

Al met al is de GFX100 II een grote stap vooruit voor Fujifilm én voor medium format camera’s. Vrijwel alle bottlenecks van de vorige generatie zijn verholpen. De camera reageert veel sneller, heeft een hogere burstspeed en de autofocus werkt bijna net zo goed als die van zijn kleinere broertjes (al is ie nog niet op hetzelfde niveau). Wellicht dat Fuji daar nog een beetje aan kan sleutelen met de firmware, maar zo out of the box is het al indrukwekkend. Voor sport- of macrofotografie zou ik deze camera niet aanbevelen (al kan het natuurlijk wel) en ook als je niet van zware gear houdt is dit niet jouw camera. Als je zoekt naar extreme beeldkwaliteit en bijzonder beeldgevoel én je vindt het niet erg om 4kg in je rugtas mee te tillen, dan is er op het moment van schrijven geen betere camera te verkrijgen. Waar is dat spaarvarken?! 

 

Dit is een artikel uit DIGIFOTO Pro 5.2023. Lees hem nu digitaal: DIGIFOTO Pro 5.2023