Is er met fotografie nog genoeg geld te verdienen?

Tekst: Judith Bakkers

Door reorganisaties bij persdiensten en mediabedrijven kwamen veel fotografen op straat te staan. Vakmensen die al meer dan 30 jaar als razende reporters het land en buitenland doorkruisten om nieuwsitems te voorzien van passend beeld, moesten als freelancers hun brood gaan verdienen. Naast vakman of -vrouw moesten ze van de ene op de andere dag ook ondernemer worden. Veel van deze persfotografen zijn daar niet voor in de wieg gelegd. Dat vergt goede netwerk- en communicatie skills. Fotografen die meer dan 30 jaar bij bijvoorbeeld een persbureau hadden gewerkt, zagen hun inkomsten dermate afnemen, dat ze er een serieuze bijbaan bij moeten nemen. Er zijn fotografen die hun fototoestel voor een groot deel aan de wilgen hingen en zich lieten omscholen tot bijvoorbeeld taxichauffeur, of in plaats van razende reporter toch maar bruiloften en evenementen gaan schieten, waar de concurrentie moordend is en de tarieven laag. 

Door combi valt gezin te onderhouden

Freelance ANP fotojournalist Bart Maat, onder andere bekend van de foto ‘positie Omtzigt, functie elders’, waarmee hij de Zilveren Camera 2021 won, erkent dat het voor veel vaste persfotografen van weleer heel moeilijk was om over te stappen naar een zelfstandig bestaan. ‘Dat moet echt bij je passen. Het is een kunst om een relatie op te bouwen met klanten. Je moet goed met mensen om kunnen gaan en netwerken. Ik zag veel fotografen overstappen naar bijvoorbeeld een vaste baan als beeldredacteur of andere fotografie gerelateerde banen in vaste dienst.’ Toch meent hij dat je als ondernemer echt wel genoeg geld kunt verdienen in de fotojournalistiek, maar dan moet je echt heel hard werken en je foto’s boven het maaiveld uitsteken. ‘Kijk bijvoorbeeld naar aanstormend talent Ramond van Flymen, die is nu een aantal jaren bezig als fotojournalist en is daar echt dag en nacht mee bezig. Hij werkt inmiddels voor ANP en verschillende kranten en werd al genomineerd bij onder andere de Zilveren Camera.’

Maat weet uit ervaring dat de fotojournalistiek je agenda beheerst. En hoewel een aantal persbureaus en mediahuizen onlangs hun tarieven verhoogden, fotojournalistiek alleen is geen vetpot. Iets wat de jonge vader dwingt om ook ander fotowerk te zoeken. ‘Omdat ik er niet meer bij nacht en ontij op uit wil, werk ik niet meer alleen in de fotojournalistiek. Ik heb ook opdrachtgevers uit het commerciële circuit en van overheden. Daar ligt veel werk. Wat overheden betreft houd ik mijn integriteit in de gaten, ik werk bijvoorbeeld niet voor politieke partijen.’ En hoewel hij met commerciële opdrachten vier keer zoveel verdient als met de fotojournalistiek, moet Maat bekennen dat hij er alles bij elkaar niet rijk van wordt. ‘Maar door deze combi kan mijn gezin er van onderhouden.’

Tip: Bekende fotografen kunnen ook in het lezingencircuit een extra appeltje voor de dorst verdienen.

Jonge kunstfotograaf werkt parttime als chauffeur

Voor Fine Art fotografen geldt dat eigenlijk ook een beetje. Ook in de kunst is er tegenwoordig minder te verdienen. Met name beginnende Fine Art fotografen kunnen niet van hun fotografie leven en voor hen zal fotografie in eerste instantie meer een bijbaan zijn dan andersom. Kunstfotografen, ook de zeer succesvolle, weten dat leven van de kunst niet veel geld oplevert, zeker in het begin. Hoe getalenteerd en veelbelovend sommige kunstfotografen ook zijn, velen zullen er wel degelijk naast moeten klussen. 

Neem GUP nieuw talent 2021 Justus de Rode. Hoewel hij het laatste twee jaar aan veel tentoonstellingen meedeed en een solotentoonstelling in Groningen en Amsterdam had met zijn aangrijpende serie Mycelium, klust de jonge Fine Art fotograaf parttime bij als logistiek medewerker. “Tijdens de tentoonstellingen verkocht ik behoorlijk, maar moest ook een behoorlijk percentage afdragen aan de galerie en had geïnvesteerd in een goede presentatie. Ik kan zeker nog niet leven van mijn kunst. Maar het is mijn uiteindelijke doel om dat wel te doen. Het geld dat ik nu verdien met de verkoop van mijn werken en boeken, investeer ik liever in mijn fotografie en de presentatie daarvan. Om mijn huur en levensonderhoud te betalen, rijd ik parttime als chauffeur om wijn te bezorgen voor Vleck Wijnen. Dat doe ik liever dan bijvoorbeeld commercieel te gaan fotograferen. Dat staat zo ver weg van wat ik met mijn eigen kunst doe. Met rijden maak ik mijn hoofd leeg.”

Award winnende kunstfotografe vult haar inkomen bij

Maar ook Fine Art fotografen die al jaren geleden doorgebroken zijn, moeten de eindjes aan elkaar knopen. Neem Astrid Verhoef, wie kent haar niet van haar geënsceneerde vervreemde, surrealistische landschappen! Haar Fine Art staat al jaren nationaal en internationaal in de belangstelling. Ze had solotentoonstellingen in bijvoorbeeld Amsterdam, Parijs, Milaan, New York, Sydney en Tokio. Ze viel onder andere driemaal in de prijzen bij de Prix de la photographie de Paris en ze wordt met haar series 'Human//Nature en 'Inscapes’ gerepresenteerd door galerie Koster Fine Art in Naarden en The Tappan Collective in LA. Toch blijft het ook voor Verhoef een uitdaging om haar bescheiden inkomen op peil te houden. 

Net na haar afstuderen, in 1998, toen ze voornamelijk sec landschappen fotografeerde, moest ze er serieuze bijbanen bij hebben. Rond 2007 begon ze met haar theatrale, minimalistische werk. Dat sloeg aan en langzaam steeg haar inkomen. Zoals voor vele kunstenaars is netwerken voor Verhoef een uitdaging. Wat voor haar goed werkt is om haar activiteiten te verbreden om op die manier haar netwerk  uit te breiden. ‘Ik ben onbezoldigd programmamaker bij Photo 31 en help bij de productie van fotofestivals en -tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Dat kost veel tijd en moeite en levert geen geld op, maar wel goede contacten.’ De laatste jaren is te ook te vinden op de beurzen als de PAN, KunstRai en de NockNock Artfair, waar ze haar bewonderaars tegenkomt. ‘Dat is een dure aangelegenheid en ik ben blij als ik aan de eind van de rit op z’n minst quitte draai.’ 

Inmiddels heeft Verhoef, zoals ze het zelf zegt, een prima inkomen, maar het houdt niet over. Ze kan bescheiden rondkomen van haar kunstfotografie. ‘Om wat meer ruimte te houden voor reizen of nooduitgaven zoals een nieuwe wasmachine, is het belangrijk om breder te werken.’ Ze schiet ook beelden voor reclamewerk en doet interieur- en theaterfotografie. ‘Ik werk al jaren voor een architect.’ En soms krijgt ze verrassende opdrachten naar aanleiding van haar vrije werk, zoals albumfoto’s maken voor de bekende Taiwanese zangeres Hebe Tien.’ Al deze activiteiten zijn nodig om haar fotografiepraktijk gezond te houden. ‘Om hier te komen is het echt belangrijk om een lange adem te hebben, te blijven doorzetten en het idee van vrij zijn in het weekend los te laten.’