Fotografie en privacy: hoe ver gaan we?

Een park is een openbare ruimte, pleinen, markten en straten ook. Dat betekent dat je daar vrij rond mag lopen, maar het betekent ook dat je daar als fotograaf los mag gaan met je camera. Dat straatfotografie voor conflicten kan zorgen, weten we uit de verhalen van fotografen die slaags raakten met de plaatselijke politie. Toen al rees de vraag hoever je als fotograaf mag gaan.

Nu maken ook toevallige voorbijgangers bezwaar tegen beelden die van hun op straat zijn geschoten. We kijken naar de stand van zaken van portretrecht en naar de gevolgen van juridische en morele bezwaren.

Gelukkig getrouwd in echtscheidingscafé

Het zijn niet meer alleen de autoriteiten die moeite hebben met fotografen die alles zomaar mogen vastleggen. Ook de mensen die, vaak zonder het zelf te weten, in het openbaar gefotografeerd worden lijken niet altijd even blij te zijn. Want hoe leuk het ook kan zijn om jezelf in een krant of tijdschrift te zien, de context waarin de foto staat maakt wel wat uit.

Dat merkte de Volkskrant die in korte tijd drie klachten ontving van personen die op een in de krant gepubliceerde foto voorkomen. Het ging om een artikel over met hiv besmette en drugsverslaafde zwangere vrouwen, een stuk over een echtscheidingscafé en een verhaal over gokverslaving. In alle gevallen waren foto’s geplaatst waarop mensen voor kwamen die niets met het onderwerp te maken hebben.

Zorgeloos joggen?

Zonder het te weten werden de mensen ineens geassocieerd met hiv, drugs, huwelijks­problemen of een gokverslaving. Iets wat ze pas bij publicatie opmerkten. Dat dit soort zaken tot een rechtsgang kan leiden, is niet ondenkbaar. Een aantal jaar geleden hoopte een vrouw op die manier het gebruik van een foto te verbieden die een fotograaf van Hollands Hoogte van haar maakte toen ze achter een kinderwagen aan het joggen was. Ze vond dat er inbreuk was gedaan op haar privacy, maar de rechters deelden haar mening niet.

Terecht of niet? Moeten we ons neerleggen bij het feit dat als wij de voordeur achter ons dichtslaan we gebruikt mogen worden als model? De vraag is waar de grens ligt en bij wie de verantwoordelijkheid om over die grens te waken.

Redelijke privacyverwachting

Natuurlijk gelden er een aantal criteria waaraan het fotograferen en verspreiden van straatfoto’s moeten voldoen. Zo mogen ze alleen voor redactionele en niet voor commerciële doeleinden worden gebruikt en gelden er voor bekende personen andere regels.

Rechters en redacties van kranten beroepen zich bovendien op de regel dat een foto publicabel is als het bijdraagt aan de informatievoorziening. Dat is de regel waar de Nederlandse wetgeving vanuit gaat en daarmee lijkt de zaak afgedaan. Dat dit niet zo is, ontdekte Paul Geerts. Hij stuitte op een vrij onbekende uitspraak van Het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) die nog wel eens grote consequenties zou kunnen hebben.

Want, zo oordeelt het Hof, het gaat om de mate waarin de foto een bijdrage levert aan het algemene debat. Die bijdrage moet opwegen tegen een redelijke privacyverwachting die zowel bekende als onbekende mensen mogen hebben. De vraag is wat een redelijke privacyverwachting is, maar volgens Geerts is die bij onbekende mensen vaak groter dan bij bekende personen. Bovendien klinkt een bijdrage aan het publieke debat als een strengere eis dan informatievoorziening. Hoe zit dat met de joggende moeder, draagt haar foto bij aan het debat? En weegt die bijdrage dan op tegen haar privacyverwachting?