Een 4K-monitor is een must have, maar waarom?

Een paar jaar geleden werden er nog discussies gevoerd of je het verschil tussen HD en full HD in de huiskamer wel zou kunnen zien. Dat was indertijd inderdaad niet altijd het geval. Grote tv-schermen zijn sindsdien een stuk goedkoper geworden, zodat full HD in veel gevallen echt voordelen biedt. Met betrekking tot 4k-tv’s speelt die vraag echter opnieuw. Als je maar ver genoeg van het scherm blijft, zie je namelijk helemaal geen verschil tussen 4k en HD.

Daarvoor moet je op een afstand van minder dan 133% van de diagonaal van het beeld zitten. Het komt erop neer dat iemand met een gemiddelde gezichtsscherpte op een 60 inch scherm pas op 2.4 m of dichterbij het verschil ziet. Zelfs al hoor je tot de 1% van de bevolking die twee keer beter ziet dan de norm, dan moet je bij een tv met een 40 inch scherm nog steeds op twee meter afstand zitten om echt verschil te zien.

4k-onvriendelijk

De gemiddelde huiskamerinrichting is dus erg 4k-onvriendelijk. Kinderen hebben daar een goede oplossing voor: die gaan gewoon heel dicht bij de telvisie zitten. Anders dan in de tijd van de gevaarlijke kathodestraalbuizen (de beeldbuis dus) is dat dus alleen maar aan te raden. Misschien zou je dat zelf ook moeten doen, met een zitkussen bijvoorbeeld. Uiteraard zullen ook hier grotere schermen de volledige resolutie van 4k op comfortabel afstand zichtbaar gaan maken, maar voorlopig zit daar nog een stevig prijskaartje aan. Voor wat betreft de gebogen schermen: ook daar geldt dat die alleen maar voordeel bieden als je er dicht genoeg bij zit. Toch is de discussie over 4k bij de aankoop van een tv langzamerhand zinloos, want goede nieuwe tv’s zijn hoe dan ook 4k.

Bioscoop

In de bioscoop is het allemaal beter geregeld. Daar zit je op rij nekkramp vaak op minder dan de helft van de diagonaal en midden in de zaal op ca. drie kwart. Bioscopen hebben de laatste jaren flink geïnvesteerd (deels via lease) in 4k-projectie dus in de bioscoop kun je films in hogere kwaliteit zien dan thuis. Net als in de huiskamer hebben mensen echter de neiging om in de bioscoop de slechts mogelijke positie te kiezen: achterin. Dat is misschien prettig als je op je vijftiende voor het eerst met je vriendinnetje op stap bent, maar als je van de film wil genieten is het zonde van het geld voor het kaartje. Het midden van de zaal is ongeveer optimaal, maar vooraan kan in sommige opzichten nog aantrekkelijker zijn, tenminste wanneer je een niet al te korte nek hebt. Wie thuis een vrij grote muur heeft zonder venster, zou ook kunnen overwegen een 4k-projector te kopen, want daarmee haal je gemakkelijk zichtbare 4k-kwaliteit op een comfortabele afstand.

In de bioscoop en bij de projectoren zien we ook nu al een techniek die bij de tv’s pas schoorvoetend zijn intrede doet: HDR. In theorie zou die overigens bij tv’s nog veel beter kunnen werken, omdat daar het contrast nog groter is. We kennen HDR van de fotografie en in principe werkt het bij tv’s precies hetzelfde. Belangrijke voorwaarde is echter, dat de gehele keten van filmopname tot tv, hetzelfde systeem voor HD hanteert. Daar wringt hem voorlopig nog de schoen. Samsung heeft een gehele eigen systeem maar is ook toegetreden tot de HDR 10-grope. HDR 10 is opensource en wordt ook ondersteund door onder meer Sony, LG Panasonic. Aangezien het gratis is, mag je aannemen dat steeds meer tv-fabrikanten het gaan ondersteunen.

Aan de andere kant is er het technisch veel betere maar zeer ambitieuze Dolby Vision, dat nu bijvoorbeeld ondersteund door LG OLED-schermen. Kortom, 4k is bij tv’s gemeengoed, maar de grote veranderingen zullen de komende tijd gaan zien bij OLED en HDR.

Camera’s

Bij het filmen is het voordeel van 4k veel duidelijker. Allereerst geldt, dat zelfs al zou je voor HD produceren, dat de extra resolutie op HD zichtbaar is. Een oude stelregel bij filmproductie is, dat je ongeveer het dubbele van de resolutie van je eindformaat nodig hebt. Een ander belangrijke reden om ook HD-producties in 4k te filmen, is het inzoomen bij het monteren. Met montage-software als Adobe Première kun je op die manier heel mooie langzame zoombewegingen maken, die je met een camera nooit voor elkaar krijgt. Alleen: op die manier verlies je natuurlijk wel resolutie, dus je moet beginnen met een beeld dat duidelijk scherper is dan HD.

Sowieso is het verstandig om bij belangrijke gebeurtenissen of opdrachten nu al opnamen te maken in de resolutie die binnenkort standaard is (4k), want over een paar jaar is HD-materiaal ouderwets. Waarschijnlijk gebruiken we over een jaar of vijf zulke grote schermen dat een HD-filmpje gaat lijken op het Zapruder Super 8-filmpje van de moord op Kennedy: een filmpje dat zo onscherp is, dat je denkt dat het een uitvergroting betreft.  Er is ook nog een vierde belangrijk argument voor een 4k-camera, dat niets met filmen van doen heeft. Je kunt daarmee namelijk 15, 30 of zelfs 60 beelden per seconden destilleren uit de filmopnamen. Van vier megapixels denk je nu waarschijnlijk, maar dat klopt niet: 4k is acht megapixel.

Wat is 4k precies?

Er zijn in feite twee 4k-standaarden. Oorspronkelijk werd met 4k de DCI 4k standaard bedoeld, die 4096 × 2160 pixels heeft. Dit is de standaard voor de film en tv-industrie. Om het ingewikkeld te maken: de meeste films worden echter in 3996 x 2160 pixels geprojecteerd. UHD-1, ook wel ultra-high-definition television (UHDTV), is de 4k-standaard voor tv’s en computermonitoren. Dat beeld is iets minder breed, maar even hoog: 3840 x 2160 pixels. In de praktijk gebruiken we dit formaat, behalve bij zeer professionele apparatuur en projectors – die uiteraard ook UHDTV kunnen projecteren. Voor de volledigheid: er is ook nog 8k, zowel in de breedte als in de hoogte weer het dubbele van het gewone UHD maar dat zien we in de betaalbare hardware nog niet terug en er is vrijwel geen content voor 8k.

4k-monitoren

Zoals we zagen, is het bij tv’s maar zeer de vraag of je het verschil tussen HD en 4k ziet, want de meeste mensen zitten op ca. drie meter afstand van een tv met een diagonaal van één meter.  Vergelijk dat nu eens met een computermonitor. Deze worden ook steeds groter, 30 inch is geen uitzondering en 24 inch vrij gewoon. Hier is de situatie omgekeerd: bijna geen mens zit verder dan tachtig centimeter van de monitor en dertig tot veertig centimeter is heel gewoon. Hier geldt dus dat je vrijwel altijd voordeel hebt van een 4k-resolutie. Maar welk voordeel is dat precies? Je kunt immers bij een HD-monitor ook inzoomen tot 100%, dan krijg je toch ook alle detail te zien?

Wanneer je ook maar eventjes met een 4k-monior werkt, merk je al snel dat het anders zit. Met een 4k-monitor zie je je foto’s en films niet alleen scherper, maar ook in een andere grootte dan met een oudere of eenvoudigere monitor. Er zijn twee grote verschillen:

Wanneer je het beeld in zijn geheel ziet, zie je bij 4k vrijwel de gehele scherpte van de foto bij 24 megapixels. (Bij 16 meer, bij 36 iets minder).  Het verschil met HD is opvallend: het lijkt nog het meest op een heel grote afdruk van je foto.

Wanneer je op een HD-monitor een foto van 24 megapixels wil zien, dan moet je iets meer dan drie keer inzoomen om het beeld op pixelniveau te zien. Alleen op dat niveau kun je de scherpte, de ruisonderdrukking en de verscherping goed beoordelen. Bij een 4k-monitor is de vergroting bij 100% veel kleiner: ca. 150%. Je ziet dan dus het effect op vrijwel het gehele beeld en dat is iets heel anders dan het effect op een detail ervan.

Een 4k-monitor geeft je foto’s ook heel scherp weer wanneer ze niet op 100% ziet, maar bijvoorbeeld op 66,13 % of op 29,85%. Bij een HD-monitor, behalve op een heel goede, is de scherpte alleen goed bij een geheel deel of een geheel veelvoud van 100%: 24%, 50%, 100%, 200%.

De voordelen van een goede 4k-monitor zijn opvallend. Een kleine waarschuwing is wel op zijn plaats. Er zijn ook 4k-monitoren die alleen bedoeld zijn voor kantoortoepassingen. Deze werken niet zo goed wanneer het gaat om het weergeven van fijne schakeringen en kleuren én wanneer het gaat om het schalen van het beeld. Dat geldt helemaal wanneer u een budget-monitor koopt. Met zo’n monitor kan het dus zijn dat het weer vastzit aan de hele veelvouden van 50%. Ook het gebruik van een 4k-tv als monitor is niet altijd aan te raden, vooral wanneer deze het beeld niet met 50 Hz kan weergeven.

Uur

Eizo biedt uitstekende 4k-monitoren aan voor fotografische toepassingen. Toegegeven, dit soort monitoren zijn duurder dan een 4k-tv, maar zeg nu eerlijk: hoeveel uur zit je voor je monitor en hoeveel uur voor je tv? 

Eizo ColorEdge CG248-4k

Eizo is sinds veel jaren toonaangevend op het gebied van kwaliteitsmonitoren. Eizo heeft twee soorten 4k-monitoren, de FlexScan- en ColorEdgeseries. De laatste serie is bedoeld voor fotografen en heeft een 99% AdobeRGB-weergave. De ingebouwde sensor en de automatische zelf-kalibratie (werkt wanneer de computer niet gebruikt wordt) zorgen voor een optimaal werkende hardware-kalibratie. De automatische uitklappende sensor heeft een hoog Star Wars-gehalte. Kleur-, contrast- en zwartweergave zijn van het hoogste niveau. De 24 inch EIZO ColorEdge CG248-4k heeft een adviesprijs van € 2449,- en de 31 inch EIZO ColorEdge CG318-4K van € 4.899,00 inclusief BTW. Eizo biedt vijf jaar ophaal- en omruilgarantie.

Specificaties

Paneel: Wide-Gamut
Backlight: led
Helderheid: 350 cd/qm
Contrastratio: 1000:1
Kleurenspectrum: 93% DCI- & 99% AdobeRGB-kleurendekking
Aansluitingen: 2xDisplay Port 1.2, 2x HDMI
Garantie: 5 jaar
Info: eizo.nl