De Ondergedoken Camera – Fotografen in het geheim
In een tijd waarin fotografie niet alleen een vorm van expressie maar ook een daad van verzet was, slaagde een groep moedige fotografen erin om het laatste jaar van de Duitse bezetting in Amsterdam vast te leggen. Hun werk gebeurde in het diepste geheim en met groot gevaar voor eigen leven. Het collectief, dat na de oorlog bekend werd als De Ondergedoken Camera, legde op indrukwekkende wijze de harde realiteit van oorlog en onderdrukking vast, maar ook de veerkracht van het dagelijks leven.
Onder leiding van de Duits-Joodse cineast Fritz Kahlenberg en de Nederlandse verzetsman Tonny van Renterghem werkte het collectief als een goed geoliede verzetsmachine. Met hun verborgen camera’s brachten zij niet alleen de Duitse bezetting in beeld, maar ook het straatleven, het verzet en vooral de menselijkheid in tijden van schaarste en dreiging. In het bijzonder legden zij de verschrikkingen van de Hongerwinter vast – een periode waarin duizenden Amsterdammers leden onder een schrijnend tekort aan voedsel en brandstof. Deze beelden vormden meer dan alleen een visuele documentatie; ze werden ook met gevaar voor eigen leven naar Londen gesmokkeld. Daar dienden ze als bewijsmateriaal voor de Nederlandse regering in ballingschap, die de geallieerde voedseldroppings mede op basis van deze foto’s bepleitte.
Het boek De Ondergedoken Camera biedt een diepgravend en rijk geïllustreerd overzicht van deze bijzondere onderneming. Wat dit werk bijzonder maakt, is de manier waarop de auteurs – historici René Kok en Erik Somers – de beelden inbedden in een gedegen historische context. Het is niet enkel een fotoboek, maar een historische reconstructie van een gevaarlijke missie waarin samenwerking, creativiteit en moed centraal stonden. De foto’s zijn rauw, eerlijk en vaak hartverscheurend. Ze tonen de werkelijkheid van een stad in crisis, maar ook de stille kracht van verzet en menselijkheid.
Naast bekende fotografen als Emmy Andriesse, Cas Oorthuys, Charles Breijer, Marius Meijboom, Ad Windig en Krijn Taconis, geeft het boek ook aandacht aan de onderlinge samenwerking en de wijze waarop dit netwerk opereerde. Wie droeg de camera's? Wie ontwikkelde de films in het geheim? Hoe werden de beelden verspreid? Veel van deze vragen worden in dit boek, gebaseerd op uitvoerig archiefonderzoek, voor het eerst uitgebreid beantwoord.
Tentoonstelling bij FOAM
Voor wie nog meer wil zien, is er goed nieuws: van 1 mei tot en met 1 september presenteert FOAM de gelijknamige tentoonstelling De Ondergedoken Camera. Deze tentoonstelling, mede georganiseerd door NIOD en samengesteld door onder andere voormalig conservator Hripsimé Visser en Foam-curator Claartje van Dijk, sluit aan bij de viering van 750 jaar Amsterdam en 80 jaar bevrijding. Hier worden niet alleen de beelden, maar ook het verhaal van de mensen erachter tot leven gebracht.
Over de auteurs
René Kok en Erik Somers zijn geen onbekenden in de wereld van historische fotografie. Beiden zijn als onderzoeker verbonden aan het NIOD en publiceerden eerder toonaangevende werken als Het Grote 40-45 Boek, De Jodenvervolging in foto’s. Nederland 1940-1945 en Stad in oorlog. Amsterdam 1940-1945. Met De Ondergedoken Camera voegen zij een nieuw, essentieel hoofdstuk toe aan de visuele geschiedschrijving van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het resultaat is een boek dat zowel visueel als inhoudelijk indrukwekkend is, en onmisbaar voor iedereen die geïnteresseerd is in fotografie, geschiedenis en de kracht van beeld.
Over het boek
Het boek telt 256 pagina's en heeft een afmeting van 19 X 25 centimeter. Het boek kost €39,95,- en is beschikbaar via WBooks of in de boekhandel,
Lees meer
