De diepte in: onderwaterfotografie

Onderwater zie je allerlei zaken die je op een gewone foto niet ziet. Dat begint al met het water zelf. Dan zijn er waarschijnlijk kleurige vissen of als je echt je best doet om op de juiste plaats te duiken, zuilen en andere zaken die je het gevoel geven te fotograferen in Atlantis. Minder exotisch maar misschien minstens zo leuk als onderwerp, zijn mensen met duikerpak en zwemvliezen, zwemkleding of zelfs met gewone kleren aan. Kortom: fotografische mogelijkheden te over.

Aan de andere kant zijn camera’s en water normaliter geen goede vrienden. De elektronica houdt niet van water en het water heeft ook consequenties voor het scherpstellen en zelfs voor de optische werking van het objectief. In veel gevallen is het zelfs al moeilijk om op de ontspanknop te drukken. Maar goed, voor ieder probleem is een oplossing dus laten we maar beginnen met de apparatuur.

Apparatuur

Bij het fotografen onder water heb je twee mogelijkheden. De ene is dat je een gewone camera neemt en die op de één of andere manier tegen water beschermt. De andere is dat je een camera gebruikt die onder water kan fotograferen. Verreweg het gemakkelijkste, is het gebruik van een onderwatercamera. Vaak zijn die ook prima boven water te gebruiken, dus dan heb je twee vliegen in één klap. Sterker nog: voor gebruik boven water hebben sommige modellen het voordeel dat ze goed bestand zijn tegen vallen en stoten.

Nikon heeft decennialang een heel onderwatercamerasysteem verkocht met verwisselbare objectieven en al, dus als er één merk ervaring mee heeft, dan is het wel Nikon. Wij hebben daarom de Nikon Coolpix W150 en de Nikon Coolpix W300 getest, zie kader. De tweede mogelijkheid, een onderwaterzak of -huis, is ingewikkelder omdat er zoveel mogelijkheden bij bestaan. De goedkoopste vormen de onderwaterbehuizingen die eigenlijk ook alleen maar bestaan uit een plastic zak, zoals die van Dicap. Voordeel: kost relatief weinig en werkt met veel camera’s. Nadeel: de bediening van je camera is niet gemakkelijk én er zit maar een heel dun laagje plastic tussen je mogelijk dure camera en het voortijdige einde ervan.

Let op! Check altijd de afdichtingen van een onderwaterhuis of -zak en kijk bij een onderwatercamera of de kaart en batterijafdichting onbeschadigd en schoon is. Gebruik je een zak, test hem dan eerst met papier of iets dergelijks. Zit de camera er eenmaal in, pas dan op dat je de zak niet beschadigt. Lees de gebruiksaanwijzing, met name voor wat betreft aansprakelijkheid en check je verzekering…

Dan zijn er de echte onderwaterhuizen. Die variëren in prijs van enkele tientjes tot vele duizenden euro’s. Voor telefoons, actioncams en compactcamera’s heb je vrij eenvoudige en goedkope onderwaterhuizen, voor de duurdere camera’s ook veel gecompliceerdere en duurdere behuizingen. De beste staan onder druk zodat ze een tegenwicht vormen tegen de waterdruk, er is dan geen of minder verschil in druk. Bij de goedkopere moet je gewoon niet te diep gaan en vooral niet te lang onder water blijven… Bij de betere types heb je verschillende ports, zeg maar glazen vóór je lens. Er bestaan twee types; flat en dome ports.

Waarom heb je twee types? Water heeft een andere brekingsindex dan lucht. Dat kun je goed zien wanneer je een stok in het water steekt: die lijkt op het punt waar hij onder water gaat gebroken te zijn. Dat verschil in brekingsindex maakt in het midden van de port niets uit want daar gaan de lichtstralen rechtdoor. Aan de randen heeft dat echter een groot effect, omdat daar de lichtstralen onder een hoek de grens van glas en water passeren. Dat heeft twee gevolgen. Het ene effect is een sterke verlaging van de beeldkwaliteit. Je ziet vooral een sterke chromatische aberratie maar het beeld is zeker in de hoeken ook behoorlijk onscherp. Ook ontstaat een flinke vertekening. Diafragmeren helpt – een beetje maar alleen voor wat betreft de onscherpte. Het tweede effect is, dat de lens als het ware langer wordt, tot 30%. Een groothoek van 28mm wordt dus een 35mm bijvoorbeeld. Een dome gaat dat effect tegen, omdat die als het ware meebuigt met je lens.

De lichtstralen gaan dus nu ook aan de rand (voornamelijk) rechtuit. De correctie van de eerder genoemde fouten is niet perfect, maar het verschil is – zeker bij de duurdere domes – opmerkelijk. Maar een dome heeft – afgezien van de prijs – weer een ander nadeel. Door een dome komt het beeld als het ware dichterbij en dus moet de camera scherpstellen op een afstand van 4x de straal van de dome. Weer twee oplossingen: of een heel grote (en dure) dome, of de combinatie met een voorzetlens. De dome moet dan ook weer passen bij de beeldhoek van je objectief. Nu we het toch over objectieven hebben: welke zijn eigenlijk geschikt? Korte groothoeken doen het meestal het beste. Voor foto’s van dichtbij, bijvoorbeeld van koraal of voor een vissenportret, is uiteraard een macro-objectief het beste of een regulier objectief.

Tips

Wil je goede onderwaterfoto’s maken, dan moet behalve op de techniek, vooral op letten op hoe je je camera richt:

Fotografeer naar boven

De blik naar beneden is zelden interessant. Bovendien zijn foto’s die je naar boven maakt aan de bovenkant lichter en dat is ook mooi. Misschien nog belangrijker: ze geven de indruk van het gewichtsloze dat je onder water hebt goed weer.

Ga dichterbij

Kijk niet naar wat je door je duikerbril ziet, maar stel je voor wat er op de foto komt. Als je wat visjes ziet op drie meter afstand, dan vind je dat misschien hartstikke spannend, maar op een foto zie je die bijna niet meer terug. Omdat je veel minder tijd hebt om door de zoeker te kijken, vergeet je dat al snel. Ga dus dichterbij of zoom in.

Breng vissen goed in beeld

Ook vissen hebben hun mooiere en minder mooie kanten. Met name de achterkant is zelden fotogeniek. Zoals altijd: wanneer een object beweegt, heb je ruimte nodig in beide richtingen (maar ook weer niet te veel). Liefst zie je ook de ogen (of wat daarop lijkt) van een vis. Nog belangrijker: zorg ervoor dat de foto ook een hoofdonderwerp heeft. Niet én hier en daar en klein visje en in de verte een mensje en nog een plant of zo. Maak een keus. Dat geldt ook voor de achtergrond. Zwem desnoods om de vissen heen. En natuurlijk, want daar begonnen we mee: fotografeer omhoog, dan heb je vanzelf een mooie achtergrond.

Fotografie door: Engin Akyurt 

Fotografeer mensen niet als vissen of erger

Niet zelden zie je dat mensen die hun adem inhouden, deze achter hun wangen lijken te verstoppen. Wat je dan krijgt, is het gevreesde hamster-effect. Let ook op lucht die uitgeademd wordt, die kan storend zijn. En tenslotte: de achterkant van iemand is zelden interessant - tenzij je Kim Kardashian in je net hebt gevangen natuurlijk.

Techniek

Scherpstellen is onder water helemaal niet zo gemakkelijk. Allereerst is het allemaal wat minder duidelijk waarop je scherpstelt, zowel voor jou als voor de camera. Maar bovendien beweegt alles: het water, het onderwerp en jij. Continue scherpstellen (AF-C/) is daarom aan te bevelen. Een klein diafragma helpt enorm, ook omdat de scherpte zelfs met dome afneemt. Vanwege het bewegen zijn kortere sluitertijden (1/400 s en/of flits) ook handig. À propos flits: niet zelden is de verlichting onder water ook niet ideaal.

Hoe dieper, des te minder kleur, dat gaat heel snel. Flits wil dan helpen. Flits helpt ook bij het overbruggen van zeer grote contrasten. Een verloopfilter kan in die situatie ook van pas komen. Heel belangrijk: gebruik RAW. De kleur van het licht en de andere omstandigheden zullen sterk variëren, dus RAW helpt dan om die verschillen op te vangen. Maak je een foto die tegelijk de wereld boven en onder water laat zien, dan krijg je door de verschillende brekingsindexen van licht en water twee verschillende afstanden waarop je zou moeten scherpstellen. Een ultragroothoek of fisheye én een klein diafragma lost dit probleem op. Let in die situatie ook op druppels je glas of port. Vlak voor het maken van de foto inwrijven met speeksel helpt. Waterafstotende coatings zijn wat praktischer.

Nikon Coolpix W300 en W150

Behalve met een superduur onderwaterhuis vallen de resultaten van een dure camera met verwisselbare objectieven onderwater flink tegen. De Nikon Coolpix W300 en W150, die een fractie kosten van zo’n dure camera, doen het een stuk beter. De W150 komt simpel over met de vrolijke kleuren en eenvoudigere specificaties. Maar vergis je niet: hij maakt onder alle omstandigheden prima foto’s. Opvallend is dat ze eigenlijk bijna net zo aanvoelen als een gewone camera. Ze zijn dus ook onderwater superhandig in de bediening. Beide camera's hebben goedwerkende automatisch scène-instellingen, die de camera meteen goed instellen voor gebruik onderwater, maar ook voor landschappen en portretten bijvoorbeeld. De lenzen zijn ontworpen voor gebruik onderwater, dus je krijgt ook daar scherpe foto’s, waardoor dat boven water helemaal het geval is. De groothoek van de W300 gaat alleen een stuk verder, tot 24mm.

Fotografie door: Marcel Kato

De W150 heeft helemaal geen gekke specificaties: waterproof tot 10 m, valbestendig tot 1,8 m, 30-90mm (equivalent) f/3.3-59, 1/3.1”sensor, 220 opnamen, 4.7 bps serieopnamen. De specificaties van de W300 zijn echter een stuk beter. Die is waterproof tot 30 m, valbestendig tot 2,4 m, heeft een 24-120mm (equivalent) f/2.8-4.9 lens, een 1/2 .3”sensor die tot 6400 ISO gaat, 280 opnamen per baterijlading, 7 bps serieopnamen én maakt video-opnamen met 4k bij 30bps. O ja: er zit ook een dieptemeter (barometer) in! Beide camera’s geven prima resultaten boven en onder water, maar de W300 heeft een duidelijk betere sensor. Maar de W300 is niet alleen geschikt voor gebruik onder alle omstandigheden van ijs en sneeuw via bergbeklimmen en sport tot onderwater, het is ook een heel goede compactcamera. Je kunt hem dus in nog meer omstandigheden gebruiken dan een GoPro, en je hebt ook nog eens heel veel meer mogelijkheden en Foto: Alice Alinari een veel betere beeldkwaliteit.

Conclusie

Onderwaterfotografie wordt een fluitje van een cent met beide camera’s. Daarnaast zijn ze ook geschikt als compactcamera’s voor situaties waarin een gewone camera gevaar loopt te vallen, te bevriezen of nat te worden. De kleine W150 werkt al veel beter dan een action cam met behuizing, maar de W300 is toch een stuk volwassener, biedt een duidelijk betere beeldkwaliteit en meer mogelijkheden.

Fotografie door: Robert Balog

Dit artikel werd geschreven door Dré de Man en gepbliceerd in DIGIFOTO Pro 4.2019