Review: Canon RF 100mm F2.8L MACRO IS USM

19 januari, 2023 - 10:09

Door: Redactie DIGIFOTO Pro 1114

Super-macro, soft focus, variabel bokeh? Canon stop het allemaal in één objectief: de RF 100mm F2.8L MACRO IS USM. Wij waren natuurlijk benieuwd naar hoe het allemaal werkt en of het ene niet ten koste van het ander zou gaan.

Dit artikel is geschreven door Dré de Man en is gepubliceerd in DIGIFOTO Pro 4.2022

Eén eigenschap van de nieuwe 100mm macro van Canon is vrij eenvoudig te begrijpen: de vergrotingsmaatstaf is 1,4 keer groter dan gebruikelijk. Dat geef je dan aan met 1,4 : 1 of met 1,4 x. Natuurlijk kun je zoiets ook bereiken met tussenringen, maar dit is een stuk handiger, helemaal wanneer je rond 1 : 1 werkt en je beelduitsnede vaak verandert. Bijkomend voordeel: het objectief is ervoor berekend, met andere woorden, het is scherper bij die afstand. De werkafstand bij 1,4 : 1 is vrijwel gelijk aan die van de voorganger voor de EF-vatting bij 1 :1.

Maar dit objectief heeft nog twee troeven. Het heeft een ring waarop de letters SA staan. (Er zijn nog twee ringen: eentje voor de scherpstelling en een Lens control ring, waarmee je andere instellingen kunt wijzigen.) SA staat voor sferische aberratie. Het is een van de beeldfouten van Seidel, maar je zou het ook als een schoonheidsfoutje zou kunnen zien. Objectieven met een grotere sferische aberratie staan ook wel bekend als soft focus-objectieven, de Rodenstock Imagon voor technische camera’s is een beroemd voorbeeld. De brandpuntsafstand is zeer goed geschikt voor portretten, dus het komt hier goed van pas. Kenmerkend voor dat soort objectieven is dat het soft-focus-effect kleiner wordt of zelfs verdwijnt bij diafragmeren. Dat is bij dit objectief ook zo, maar afgezien daarvan kun je het effect ook variëren daar aan een ring te draaien. Dat heeft meteen nog een ander effect: het verandert het bokeh op de voorgrond en op de achtergrond. Ook dat is al eerder gedaan, bij twee objectieven van Nikon uit de jaren negentig, maar bij mijn weten nog niet bij een macro-objectief.

Sferische aberratie

Sferische aberratie ontstaat als gevolg van het feit dat één enkel convex lens-element aan de randen dunner is dan in het centrum. Daardoor krijg je dat breking voor lichtstralen die door de randen van het objectief gaan, anders is dan die voor lichtstralen die door het centrum gaan. Die lichtstralen vallen dus niet samen en dat zorgt voor onscherpte. Ga je diafragmeren, dan tellen de lichtstralen die door randen van het objectief worden gebroken steeds minder mee, en verdwijnt het effect steeds meer.

Bij een normaal objectief wordt sferische aberratie gecorrigeerd door de combinatie van concave en convexe lenselementen of lensgroepen. Vaak is die correctie niet volledig, om ervoor te zorgen dat het bokeh mooier is. Verschuif je een lensgroep ten opzichte van één of meer andere groepen, dan kun je de sferische aberratie ook variëren en dat is precies wat hier gebeurt.

‘In de eerste plaats is dit objectief een macro waarmee je op eenvoudige wijze zeer scherpe foto’s kunt maken’

Staat de ring in het midden dan is er geen sferische aberratie en heb je een gewoon macro-objectief dat scherp afbeeldt en dat een neutraal bokeh heeft. Draai je aan de SA-ring (na hem eerst gedeblokkeerd te hebben!) dan kun je het soft focus-effect traploos doen toenemen. Maar je kunt hem twee kanten op draaien. De grap daarbij is dat je dan in het ene geval het bokeh van de voorgrond mooier maakt en in het andere geval het bokeh van de achtergrond.

Draai je de ring naar links (-) dan wordt het achtergrondbokeh mooier, draai je hem naar rechts (+) dan het voorgrondbokeh. Ieder voordeel heeft zijn nadeel: als het voorgrondbokeh mooier wordt dan wordt het achtergrondbokeh minder mooi – en omgekeerd. De afbeeldingen laten dat vrij goed zien voor het achtergrondbokeh.

De andere foto’s laten ook nog eens zien hoe de voorgrondonscherpte verandert én hoe het softfocuseffect werkt. Let wel: dit betreft de maximale instelling van de ring, wil je alleen iemands huid mooier weergeven, dan hoef je de ring niet helemaal naar links of rechts te draaien. Het soft-focus-effect werkt in beide richtingen; maar het is wel sterker in één richting dan in de andere. Wie het effect optimaal wil benutten, kán twee of drie foto’s maken met de ring in verschillende posities en deze via een masker in photoshop samenvoegen.

Verwarring

De nieuwe 100mm-macro van Canon zal ongetwijfeld voor enige verwarring op internet zorgen, want niet alle eigenschappen van het objectief zijn voor iedereen meteen even goed te begrijpen. Het maakt gebruik van een heel andere principe dan de 85mm f/1.2 DS bijvoorbeeld. Maar daarom kun je de SA-ring gewoon op de middenpositie laten staan, dan heb je een gewoon macro-objectief met een heel aardig bokeh. Voor de meeste nieuwe eigenaren zal het erop neer komen, dat ze in het begin het objectief zo zullen gebruiken en dat ze pas na verloop van tijd het objectief echt gaan waarderen om zijn bijkomende voordelen.

‘Wie het effect optimaal wil benutten, kán twee of drie foto’s maken met de ring in verschillende posities en deze via een masker in photoshop samenvoegen’

Beoordeel je het objectief zonder de speciale effecten, dan is het gewoon een prima macro. De scherpstelling verloopt bijzonder snel (erg handig bij een macro) en afgezien daarvan zijn kun je de scherpstelling beperken tot oneindig tot 0,5 m en op het gebeid van 0,5 m en 0,26 m. Het objectief heeft ook stabilisatie. Op basis van de CIPA-test van Canon bedraagt die op gewone opname afstanden zelfs vijf stops (was vier). Stabilisatie werkt met een algoritme, dus YMMV (your miles may vary, met andere woorden; de winst verschilt per persoon en per situatie). Kom je dichterbij dan neemt het stabilisatie-effect af en bij 1 : 1 is het nog maar twee stops, maar dat was bij het voorgangermodel ook al zo. De winst zien we dus bij grotere opnameafstanden.

Scherpstelling

Het objectief maakt gebruikt van dual nano-motoren voor de scherpstelling, die gaat dan ook bijzonder snel. Puntje om op te letten is wel dat bij instelling van de SA-ring buiten de nul, de scherpstelling alleen handmatig werkt. Verder zien we dichtbij wat focus shift, maar dat zal in de praktijk niet erg storen, omdat bij scherpstellen bij macro sowieso veel verandert. Waarschijnlijk is het een gevolg van het SA-mechanisme, er was mogelijk onvoldoende vrijheid om nog extra lensgroepen te laten bewegen. Overigens veroorzaakt het draaien aan de SA-ring óók focus shift, je moet goed opletten wat je doet, maar ook dat is sowieso het geval bij macrofotografie. Draaien aan de SA-ring heeft ook een sterk effect op de afbeeldingsmaatstaf, je zou kunnen spreken van SA-breathing. Datzelfde effect zien we ook bij scherpstellen.

Maar in de eerste plaats is dit objectief een macro waarmee je op eenvoudige wijze zeer scherpe foto’s kunt maken. Handig detail: wanneer je handmatig scherpstelt, zie je de afstandsinstelling en vergrotingsmaatstaf in de zoeker. Je moet dan wel de camera echt op MF schakelen, draaien aan de scherpstelring of de SA control ring alleen helpt niet.

Opbouw

Hoewel het objectief hetzelfde aantal elementen en groepen heeft als zijn voorganger, verschilt de opbouw sterk. Nu geen bijna symmetrische opbouw, maar een opbouw die meer doet denken aan een gewoon teleobjectief. Opmerkelijk dat Canon desondanks erin geslaagd is op verschillende opnameafstanden toch een grote scherpte te bereiken.

LAB

In het lab hebben we ook deze keer weer zowel bij 1 : 100 als bij 1 : 10 getest. Bij nog grotere afstanden voldoet het objectief net zo goed, dus daar is eigenlijk geen verschil tussen. Nog dichterbij doet het objectief het ook goed, alleen hebben we daarvoor geen testmethode die kwantificeerbare resultaten oplevert. In zijn algemeenheid blijkt het objectief goed gecorrigeerd te zijn, geen sferische aberratie wanneer de SA controle ring op 0 staat, weinig kleurfouten en zeer weinig vertekening. Dat verandert uiteraard wanneer we de controle ring verdraaien. Zeer dichtbij ontstaan dan toch wat laterale chromatische aberratie. Het blijkt wel sterk afhankelijk van licht en contrast, in sommige gevallen vind je bijna niets in ander gevallen is het mogelijk storend. Prima resultaten in zijn algemeenheid, bij soft-focus-instelling uiteraard niet, maar dat is dan ook precies de bedoeling.

Conclusie

Dit objectief is tegelijk wel en niet voor iedereen. Laat je de SA control ring in de neutrale stand, dan is het een prima macro-objectief met als extra dat je heel gemakkelijk tot 1,4 : 1 komt – tegen een iets hogere prijs. Verdraai je de ring, dan heb je een specialistisch objectief, dat voor de liefhebber grote voordelen biedt. Maar de kans is groot dat ook de andere gebruikers na verloop van tijd juist die speciale eigenschappen van het objectief gaan waarderen!