Smartphone: substituut of surrogaat?

iPhone 13 Pro Max versus een zeven jaar oude reflexcamera

6 februari, 2022 - 13:28

Door: Redactie DIGIFOTO Pro 2936

De camera van een dure smartphone is het belangrijkste verkoopargument. Smartphonefabrikanten investeren sommen in onderzoek – en marketing! - waarvan de camerafabrikanten alleen kunnen dromen. Menige leek denkt dan ook dat een smartphone minstens zulke goede foto’s maakt als een “echte” camera. Maar hoe goed is de iPhone 13 Pro Max als je hem direct vergelijkt met een spiegelreflexcamera?

Tekst en fotografie: Dré de Man | Gepubliceerd in DIGIFOTO Pro 5.2021

Op sites als dpreview worden de tests van camera’s en smartphones heel verschillend uitgevoerd. Ook de testcriteria zijn heel anders. Wat als je ze wel direct met elkaar vergelijkt? Om die vraag te beantwoorden hebben we de allernieuwste en waarschijnlijk beste* smartphone, de iPhone 13 Pro Max, vergeleken met een zeven jaar oude fullframe reflexcamera (Nikon D810). Wanneer smartphones zo goed zijn, dan zou de iPhone toch moeten kunnen winnen van zo’n oude reflexcamera, zou je denken.

De Nikon D810 hoeft voor de lezers waarschijnlijk geen introductie. Hij is al in 2014 geïntroduceerd en vergeleken met de huidige camera’s is het echte een oudje. De iPhone 13 pro Max behoeft wel enige toelichting. Als je kijkt naar de specificaties van de iPhone 13 Pro Max, dan lijkt het wel een fotografisch wonder. Je hebt niet alleen een gewoon, oké, groothoekobjectief, maar ook nog een supergroothoek, maar liefst 13mm equivalent, én een echte tele, een 77mm equivalent. Om de toch nog veel te grote scherptediepte te verkleinen (zie hierna), heeft Apple software die de achtergrond kunstmatig onscherp maakt en van een mooi bokeh voorziet. Dan is de sensor van het standaardobjectief 40 procent groter en de lichtsterkte is ook nog eens opgevoerd en uiteraard is er stabilisatie. De iPhone kan zelfs in RAW fotograferen (overigens ook filmen, in ProRes) en wanneer je extra software installeert, bijvoorbeeld Photoshop Lightroom, dan kun je ook nog eens alles handmatig instellen; ISO, sluitertijd en witbalans en bij jpgs ook nog eens contrast en verzadiging et cetera. Als je niet beter weet (zoals veel consumenten) zou je denken dat je helemaal geen camera meer nodig hebt. Tijd om het in de praktijk testen.

Op stap

Bij het maken van een review zit je vaak met de vraag of het in de tijd dat je foto’s kunt maken ook goed weer wordt. Maar twee dagen voor de deadline was het ineens heel mooi weer: een strakblauwe lucht met, dankzij het seizoen, de hele dag een laagstaande zon en lange schaduwen, beter kon je het je nauwelijks wensen.

Het eerste onderwerp lijkt ideaal voor de iPhone Pro Max: een takje met bessen en wat bomen op de achtergrond. Je wil natuurlijk dat bessen eruit springen, wat dankzij de felrode kleur ook wel lukt, maar daar hoort de geringe scherptediepte bij. Het teleobjectief van de iPhone heeft een lichtsterkte van f/2.8, maar wel bij een brandpuntsafstand van 9mm. Reken je dat om naar fullframe, dan kom je uit op een scherptediepte die je bij fullframe krijgt bij diafragma f/24! Maar dankzij de portretstand wordt de achtergrond kunstmatig onscherp. Op die manier zou je het effect moeten krijgen van een lichtsterk portretobjectief op een full-framecamera. Je kunt het natuurlijk ook zelf achteraf doen in Photoshop, maar niet iedereen is daar handig in en zelfs al ben je dat we dan maar dan ben je toch minimaal een paar minuten bezig.

De Pro Max kan het veel sneller: in de stand portret zorgt hij meteen voor een mooie achtergrond. Vergelijk je de foto mét en zonder portretstand, dan is het verschil opvallend. Maar het is ook de eerste indicatie dat wat de Pro Max kan, vooral indrukwekkend is voor wie nooit een echte camera gebruikt. Ik maak ook serie met een echte full-frame camera en een 85mm-objectief bij allerlei diafragma’s. Nu maakt het resultaat ineens veel minder indruk: de software komt niet verder dan het effect van een 85mm-teleobjectief met de full-framecamera bij diafragma f/6.3. Kortom: het effect is mijlenver verwijderd van wat je met een echt portretobjectief bereikt. Dat is een tegenvaller.

Maar er is nog een tweede tegenvaller. De software van de iPhone neemt om onbegrijpelijke redenen ook onscherpe happen uit de tak en maakt de rode besjes – waar het nu net om te doen was – tot lelijke rode vlekken. Twee-nul voor voor de full-framecamera dus.

Het tweede onderwerp is zo mogelijk nog gemakkelijker voor de iPhone. Een boom die al mooi geel begint te kleuren, beetje tegenlicht zodat de kleur van de bladeren mooi uitkomt. Er is veel licht, dus ik gebruik de laagste ISO-instelling. Er is geen groot contrast en het is deaal voor wat smartphonefabrikanten een standaardobjectief noemen: een 26mm, dus een flinke groothoek. Bij een smartphone heeft ieder objectief(je) zijn eigen sensor en in dit geval is dat ideaal. De 13 pro Max heeft de in combinatie met de 26mm f/1.5 de grootste sensor, ongeveer twee keer zo groot als de doorsnee smartphone (zie tabel).

Het effect daarvan is goed te zien: de kleuren zijn niet, zoals zo vaak bij smartphones, teruggebracht tot een paar tinten en er zijn ook verder geen effecten te zien van ruisonderdrukking. Wel is in de blauwe ruis te zien, wat toch wel storend is bij een landschapsfoto. Maar ruisonderdrukking van 45 in Lightroom neemt de ruis weg en schijnt de scherpte nauwelijks te beïnvloeden, mede dankzij de uitstekend kwaliteit van het objectief. Zelfs in de hoeken beeldt dat scherp af. Een vergelijking met de fullframe en APS-C-camera’s leert dat hun beelden scherper zijn, maar de kwaliteit van de iPhone-foto is indrukwekkend.

Het derde onderwerp dat zich aandient, een Amerikaanse auto in de muur van een Waals huis, is ook al een zeer geschikt voor de 26mm-camera van de Pro Max. Ook hier weer een uitstekende scherpte en dankzij die diepblauwe kleur van de hemel is hier zelfs niet eens ruisonderdrukking noodzakelijk.

Tijd om op zoek te gaan naar een onderwerp voor de supergroothoek. Vlak bij de Amerikaanse auto in de muur bevindt zich de spoorwegbrug van Moresnet, nu deel van België maar tussen de twee wereldoorlogen een ministaatje.

Soms moet je als fotograaf ook geluk hebben: net op het moment dat er een trein over de brug rijdt, maakt een vliegtuig een condensstreep op precies de juiste plaats. De supergroothoek is zeer geschikt voor zo’n foto met een indrukwekkend perspectief. Tijd om dezelfde foto nog een keer te maken met de full-framecamera is er niet, maar op de iPhone ziet de foto er prima uit. Bovendien blijft de trein staan, zodat ik wel de kans krijg om met de full-framecamera nog een andere foto te maken.

Op de computer

Als je aan het fotograferen bent, dan denk je al snel het perfecte plaatje gemaakt te hebben. Maar het beoordelen van een foto op een grote monitor (ik gebruik in dit geval: 27 inch en 4k) is toch het moment van de waarheid. Bij de foto van de tak met de bessen is dat niet eens nodig: zelfs op het scherm van de iPhone viel die al door de mand. De foto’s van de boom en van de auto daarentegen zien er ook op de monitor heel goed uit. De foto van de auto moet iets lichter gemaakt worden en de foto van de boom vraagt om extra verzadiging, helderheid en ruisonderdrukking. Gelukkig heb ik ze (ook) in RAW gemaakt, dus het bewerken gaat heel gemakkelijk, zonder kwaliteitsverlies. Beide foto’s zien er heel goed uit, niet het niveau van de D810, maar dat komt vooral door het verschil in megapixels. Zou een smartphone dan toch beter zijn dan ik dacht?

Dan de foto van de brug. Ook die heeft een bewerking nodig; de donkere partijen moeten lichter gemaakt worden. Helaas, die bewerking maakt nog duidelijker wat op de monitor eigenlijk meteen al te zien was. In de schaduwen en in de hoeken ziet de foto er heel slecht uit. De iPhone heeft in de donkerste partijen zelfs bij RAW al ruisonderdrukking toegepast. Daardoor hebben deze een beetje het uiterlijk gekregen van een aquarel: onnatuurlijke, een beetje verwassen vormen. In de hoeken van het beeld is bovendien de scherpte erg laag. Kortom: wat op het scherm van de iPhone er heel mooi uitzag, blijkt een vrijwel onbruikbare foto.

LAB

Maar hoe kan er zo’n groot verschil zijn tussen de foto’s van de iPhone 13 Pro Max? Zou de grotere sensor van het 26mm-objectief echt zo veel beter zijn, of verhullen de foto’s die ik ermee gemaakt heb toevallig de zwakheden van de iPhone? Om dat soort vragen te beantwoorden, moet je een camera - en dus ook een smartphone - op een controleerbare manier testen. Hoog tijd voor de standaard dynamiektest dus. Dankzij de handmatige belichting kan ik een hele serie opnamen maken met verschillende belichtingen en ISO-instellingen van een testkaart. Daarna kan ik de RAW’s belichtingscorrectie toepassen in verschillende sterktes, van min drie tot plus vijf. Als vergelijkingsmateriaal maak ik tegelijkertijd dezelfde tests met de full-framecamera.

Die tests levert een verbazingwekkend resultaat op: de grote sensor van de iPhone blijkt bij een standaard dynamiektest heel slecht te scoren. Dat zie je goed op de voorbeeldfoto. Het is een detail ter grootte van circa een derde van de breedte van het beeld, waarbij de schaduwen vier stops lichter gemaakt zijn. Dat – zo weet ik uit de praktijk - is goed vergelijkbaar met wat je bij landschapsfoto’s vaak doet. Alle camera’s, ook m43-camera’s, leveren bij min vier minimaal een redelijk resultaat. Zo niet de iPhone: de ruis is zo sterk, dat ruisonderdrukking tamelijk zinloos is. Dat geldt overigens ook voor foto gemaakt met hogere ISO-waarden. De kleiner sensoren van het tele- en supergroothoekobjectief leveren uiteraard een nog duidelijk slechter resultaat.

Conclusie

Ondanks alle moeite die smartphonefabrikanten doen, valt niet te ontsnappen aan de beperkingen die de vorm van een smartphone met zich meebrengt. Je mist bijvoorbeeld een normale zoeker en dat is niet alleen bij fel licht een groot nadeel maar ook bij het richten van de camera. De grootste beperkingen worden echter veroorzaakt door de geringe diepte van de smartphone. Daardoor is het onmogelijk een grotere sensor te gebruiken en kunnen de objectieven ook alleen maar heel klein zijn.

Uit de labtest komt naar voren dat de sensoren per oppervlakte-eenheid qua ruis en dynamiek niet verschillen van die van reflex- en systeemcamera’s. Maar omdat ze zoveel kleiner zijn, vormen ruis- en dynamiek onoverkomelijke hordes. Software om op kunstmatige manier een onscherpe achtergrond te creëren kent ook duidelijke beperkingen, zowel qua sterkte van het effect als in de kwaliteit ervan. Datzelfde geldt voor ruisonderdrukking.

Dat klinkt misschien teleurstellend, maar vergelijk je de iPhone 13 Pro Max met andere smartphones, dan is hij juist verbazingwekkend goed. De beide extra objectieven zijn een enorme aanwinst en het gebruik van RAW en handmatige belichting maken dat je er op een vrij normale manier mee kunt fotograferen. Je krijgt foto’s die er op het scherm van de telefoon heel goed uitzien en soms zelfs op een grote monitor. Je kunt er vooral met heel veel plezier mee fotograferen.

Toch zie ik er geen bedreiging voor de camerafabrikanten, integendeel: het zou me niets verbazen, wanneer kopers van een smartphone als de iPhone 13 Pro Max uiteindelijk overstappen op een “echte” camera. Zo’n smartphone vormt namelijk een heel aantrekkelijke manier om kennis te maken met van de fascinerende mogelijkheden van de fotografie.
Info: Apple.nl