Handboek Macrofotografie: 10 tips + interview met de schrijver

Interview met Handboek Macrofotografie-schrijver en fotograaf Pieter Dhaeze

Kun je ons wat meer over jezelf vertellen?

'In 1996 kwam ik voor het eerst in contact met digitale fotografie (Agfa ePhoto 307) en vanaf dat moment heb ik mijn ervaringen en kennis gedeeld via de landelijke computer- en fototijdschriften. Als educatief fotograaf ben ik sinds 2009 uitgever van het educatieve fotografieplatform EOSzine met  artikelen over cameragereedschap, foto-onderwerpen en beeldbewerking (Lightroom en Photoshop). Ook ben ik auteur van fotografieboeken bij Van Duuren Media en ben ik als docent Digitale fotografie verbonden aan de LOI.'

Waarom een boek over macrofotografie?

'Er zijn een paar redenen waarom macrofotografie een populair onderwerp is. Belangrijk is dat het je in contact brengt met de natuur, zoals bloemen en insecten. Dat is al een beleving op zich. Bovendien moet je goed leren kijken. Het onderwerp is vaak heel klein en het draait om de details die je met een vluchtig oog niet ziet. Enerzijds is dat bewust kijken behoorlijk inspannend. Anderzijds ook heel ontspannend, omdat je aan niets anders denkt dan het onderwerp waar je naar op zoek bent. Dat geeft vaak veel rust. Ook het maken van een goede macrofoto is rustgevend: standpunt zoeken, statief opstellen, zorgvuldig kadreren en scherpstellen, belichting en kleuren regelen.'

'Uiteindelijk leiden al deze inspanningen vaak tot onderscheidende opnames, omdat je detail ziet wat voor het gewone oog verborgen blijft. Ook de kleine scherptedieptes kunnen macrofoto’s iets speciaals geven.'

Wat is de uitdaging binnen macrofotografie?

'De grootste uitdaging is het maken van de foto die je in gedachte hebt. Dat begint dus al met nadenken wat voor soort macrofoto je wilt maken. Waar vind je het onderwerp? Hoe is dan het licht? Heb je het onderwerp goed getimed (gedrag insect, bloeifase plant/bloem)? Wat wil je je publiek laten zien (isolatie of context)? Een goede voorbereiding is dus het halve werk. Deel twee - het maken van de opname - is natuurlijk ook nog een uitdaging op zich. Hoe stuur je het licht? Hoe voorkom je bewegingsonscherpte?'

Wat is het grootste misverstand rondom macrofotografie?

'Alle onderwerpen van fotografie hebben dezelfde ingrediënten om tot onderscheidende foto’s te komen:  kennis van het onderwerp, een goed concept, het juiste gereedschap en bewuste instellingen en timing. Natuurlijk kun je met een smartphone snel een leuke foto maken van een libel, maar dat is dan waarschijnlijk toch een toevalstreffer. Ook zonder plan met je camera midden op de dag het bos inlopen, zal weinig bijzondere foto’s opleveren.'

Wat is de ultieme tip voor de startende macrofotograaf?

'Zorg voor het juiste gereedschap. Dus in ieder geval een 1:1 macrolens en een stabiel statief met een goede statiefkop. En natuurlijk voorbereiding, geduld en een goed educatief boek ;-).'

Macrofotografie draait vaak vooral om flora en fauna, wat zijn nog meer uitgelezen macro-onderwerpen?

'Macrofotografie kan ook heel goed gebruikt worden om structuren en vormen uit hun context te halen, zodat heel abstracte en grafische beelden ontstaan. In principe kun je van elk voorwerp een macrofoto maken, als je maar een oog hebt voor detail, lijnen, perspectief. De uitdaging is om gebaande wegen te verlaten. Niet eenvoudig, maar heel bevredigend.'

Welke macrofotografen zou je ons aanraden?

'Iedereen is op zoek naar inspiratie en internet kan dat in overvloed bieden. Daar kan elke macrofoto een voorbeeld zijn voor de aankomende macrofotograaf en je voorkeur voor een bepaald onderwerp prikkelen. Zo maakt Leon Baas heel andere foto’s dan Johan van de Watering, terwijl beide toch met dezelfde macrolens in het veld staan. Maar doe vooral je eigen ding en kies je eigen creatieve weg.'

10 Tips macrofotografie

1 Gebruik een systeemcamera met macrolens

Om op hoge kwaliteit met veel detail en zonder vertekening van dichtbij te fotograferen is een systeemcamera met een verwisselbare macrolens 1:1 een vereiste.

2 Gebruik zo veel mogelijk een statief en een afstandsbediening

Om bewegingsonscherpte te voorkomen, exact te kunnen kaderen en nauwkeurig te kunnen scherpstellen is in 90% van de gevallen een (klein) statief onmisbaar. Gebruik de zelfontspanner en/of afstandsbediening (telefoon).

3 Extra vergroting

Er zijn verschillende manieren om een grotere vergroting te krijgen dan 1:1 van een macrolens. Met tussenringen, extenders, macrofilters en lensomkering kan het onderwerp nog verder worden uitvergroot. Dit gaat echter vaak ten koste van de optische scherpte, geeft zeer kleine scherptedieptes en veroorzaakt moeilijke belichtingssituaties.

4 Regel de belichting in de M- of Av-stand

Om zoveel mogelijk controle te hebben over het diafragma en daarmee de scherptediepte is het raadzaam om de belichting helemaal handmatig te regelen (M) of met diafragmavoorkeur (Av) in combinatie met Belichtingscompensatie. Let daarbij in het histogram goed op over- en onderbelichting.

5 Stel handmatig scherp

De scherptediepte bij macrofotografie is vaak klein en het is dan van groot belang nauwkeurig het scherpstelpunt te kunnen kiezen. Doe dit door de autofocus uit te zetten en te werken in Live view met het beeld uitvergroot. Met de scherpstelring of een macroslede kan nu tot op de pixel worden scherpgesteld.

Video: handmatig scherpstellen met beeldvergroting.

6 Fotografeer in RAW

Voor maximale controle over detail en kleur is RAW het aangewezen bestandsformaat. Verscherping, ruisonderdrukking, witbalans, contrast en dynamisch bereik zijn dan achteraf binnen grotere marges en hogere kwaliteit te optimaliseren. Lightroom of Photoshop Elements hebben veel mogelijkheden, zijn gebruiksvriendelijk en geven hoge kwaliteit.

7 Onderwerp uit het midden

Bij veel foto's is het hoofdonderwerp in het midden geplaatst, omdat gewerkt wordt met het middelste AF-punt. Met handmatig scherpstellen kan eenvoudig op elke plaats in het kader worden gefocust en dit geeft vaak een meer interessante compositie.

8 Achtergrond, achtergrond, achtergrond

Meestal gaat 100% van onze aandacht uit naar het hoofdonderwerp, waarbij we het belang van een goede achtergrond letterlijk over het hoofd zien. Speel met brandpunt en standpunt om zo de mooiste achtergrond bij een macro-onderwerp te realiseren.

9 Buiten

Bij macrofotografie buiten zijn licht en wind twee kwaliteitsbepalende factoren. Bij betrokken weer kan mooi detail worden opgenomen. Bij fel zonlicht zal een reflectieschermpje of zonneschermpje het contrast kunnen verzachten. Ook staat er bijna altijd wind. Gebruik korte sluitertijden om beweging te bevriezen of gebruik een windschermpje.

10 Binnen

Bij macrofotografie binnen bij kunstlicht van productdetails of sieraden is extreme controle mogelijk van belichting, kleur en detail. Sluit lichtfluctuaties uit (hoeveelheid en kleur) en zorg voor een schoon onderwerp (stof, vet) en een schone omgeving (vlekkeloos wit papier). Vermijd kleurfouten door knipperend kunstlicht en gebruik sluitertijden van 1/50s of langer.

Handboek Macrofotografie
Auteur(s): Pieter Dhaeze
ISBN: 978-90-5940-938-5 (9789059409385)
Uitvoering: Boek, 204 pagina's
Prijs: € 34,99
Gepubliceerd in 2017

In deze tijd waar elke dag miljoenen foto’s gemaakt worden, is het niet eenvoudig om onderscheidend te fotograferen. Ieder denkbaar onderwerp is vanuit elk standpunt al vele malen vastgelegd. Bent u enthousiast fotograaf en wilt u uw publiek – en uzelf – toch nog verrassen met bijzondere foto’s, stap dan eens in de wereld van macrofotografie. Daarmee opent u onderwerpen die voor het gewone oog gesloten blijven en dus de aandacht trekken van een ‘argeloze’ kijker.

Het welslagen van macro- en close-upfoto’s is net als andere disciplines in de fotografie afhankelijk van vier hoofdfactoren: gereedschap, kennis, vaardigheid en creativiteit/inspiratie. Deze vier aspecten vormen de basis van dit boek en komen uitgebreid aan de orde. Welke lens heb ik nodig? Wat is scherptediepte? Wat zijn de belangrijkste instellingen? Hoe kader ik een aantrekkelijk beeld? Op al deze vragen krijgt u antwoord in deze uitgave door middel van heldere tekst en duidelijke illustraties en voor de nodige inspiratie is het boek gelardeerd met mooie macro- en close-upfoto’s.

Ter afsluiting wordt de theorie aangevuld met drie prachtige portfolio’s. Huub de Waard laat u kennis maken met alle facetten – letterlijk – van microfotografie. Johan van de Watering laat in het veld zijn meesterlijke kijk op compositie en natuurlijk licht zien. Leon Baas bevriest zijn kruipende en vliegende modellen met flitslicht tot sprookjesachtige beelden.

Handig om te weten: van dit boek is een webversie beschikbaar. Als u zich registreert, krijgt u gratis toegang, plus relevante extra’s.

Info: Van Duuren Media