Koos Breukel: portretten vol nieuwsgierigheid

3 april, 2025 - 12:00

Door: Redactie DIGIFOTO Pro 453

Bezoekers van de Vinkeveense plassen kunnen deze zomer zomaar terechtkomen in de mobiele fotostudio van Koos Breukel. Na een tour langs musea, ziekenhuizen en de politieke arena, trekt de fotograaf zich terug in de natuur. ‘Ik wil portretten maken die de kijker nieuwsgierig maken en blijven boeien.’

Tekst: Marijn Ruhaak | Fotografie: Koos Breukel

Koos Breukel is niet de fotograaf die zich elk jaar op een nieuw project stort. Zijn series nemen vaak jaren of zelfs decennia in beslag. Tijdens zijn carrière als fotograaf hing zijn werk in talloze musea. Soms maakt hij ook werk ín een museum, zoals afgelopen winter in FOAM. In een levende studio konden bezoekers met hem in gesprek gaan of zich door hem laten fotograferen. Het was niet de eerste keer dat Breukel zijn mobiele studio tevoorschijn haalde. Al veertig jaar plaatst hij zijn miniwerkplaats op verschillende plekken. Van festivals en ziekenhuizen tot de Valeriuskliniek en De Eerste Kamer. ‘De meeste fotografen fotograferen mensen op straat of op een plein. Dat wekt vaak irritatie op. Ik keer het om: mensen zien mij werken en raken geïnteresseerd in wat ik doe. Ik ga met ze in gesprek en portretteer ze direct in mijn mobiele studio.’

Foto: Koos Breukel, eerste kamer, 2010

De studio beschikt over licht, drie achtergronden en een kantoortje. De meeste portretten schiet Breukel met zijn Hasselblad of een analoge Amerikaanse camera. Soms pakt hij er zijn Rolleiflex bij voor een karakteristiek zwart-witportret. ‘In het kantoortje worden de foto’s ter plekke geprint. Daarna worden ze met magneten aan metalen platen bevestigd zodat iedereen ze kan zien’, legt Breukel uit. ‘Zo zien de mensen het werk voor hun ogen ontstaan. Dat trekt de aandacht.’

Fotografie in de natuur: Breukel’s eilandstudio

Na FOAM zijn nu de Vinkeveense plassen aan de beurt.Op een van de eilanden heeft Breukel een studiecentrum opgericht voor liefhebbers van analoge fotografie en voor mensen die zich hierin willen verdiepen. Er is een bibliotheek en een laboratorium waar jong talent films ontwikkelt en Platinum Palladium-afdrukken maakt. ‘Deze zomer trek ik met mijn studio langs de verschillende eilanden van de plassen. Telkens gaat er iemand mee naar het eiland’, vertelt Breukel. ‘Een fotograaf, kunstschilder of videokunstenaar bijvoorbeeld. Bekend en onbekend, ervaren en onervaren. Ook is er een beeldbewerker die een selectie van de foto’s maakt die aan de metalen wanden komen te hangen.’ Dat laatste is geen overbodige luxe: in FOAM schoot Breukel maar liefst 420 portretten in zijn mobiele studio. Op andere locaties waren dat er nog veel meer. ‘Je krijgt ontzettend veel mensen voor de camera’, vertelt de fotograaf. ‘Van de paar honderd portretten houd ik er uiteindelijk een tiental over. Die bewaar ik om over drie jaar een grote tentoonstelling mee samen te stellen.’

Nieuwsgierigheid als drijfveer: het werk van Koos Breukel

Foto: Koos Breukel, AMC, 2022

De tentoonstelling waar Breukel naartoe werkt, brengt een interessant tijdbeeld in kaart. ‘Ik ben een soort antropoloog’, verklaart Breukel. ‘Van jongs af aan ben ik nieuwsgierig naar hoe de samenleving, mensen en groepen zich gedragen. Omdat ik al veertig jaar portretten maak met mijn mobiele studio, zie je hoe de samenleving met de jaren is veranderd. De eerste foto’s dateren van de jaren tachtig. Je ziet portretten van politici die destijds de dienst uitmaakten en artiesten die decennia geleden een enorm publiek trokken op Lowlands.’ Hoewel een foto van de koning en koningin niet ontbreekt, is Breukel niet geïnteresseerd in de bekende gezichten. ‘Toen ik het staatsieportret maakte, ging het mij niet om Willem-Alexander en Máxima. Ik vond juist die lakeien reuze interessant’, lacht hij. ‘Die vertellen mij veel meer over het gedrag van groepen. Dat wekt mijn nieuwsgierigheid.’

Foto: Koos Breukel, Lowlands, 2014

De kracht van human interest in fotografie

Nieuwsgierigheid is het sleutelwoord in Breukels werk. Wat hij ook maakt, alles begint bij verwondering. ‘Ik hou me afzijdig van conceptuele kunst’, vertelt hij. ‘Daarom geef ik ook geen klassikale lessen meer aan de Rietveld Academie. Ik kan niet lesgeven aan veertien studenten waarvan de overgrote meerderheid zich richt op conceptuele fotografie. Ik wil niet op voorhand bedenken wat en hoe ik ga fotograferen. Geef mij maar studenten die zich bezighouden met human interest en al gaande het proces hun werk richting en invulling geven. Dat past beter bij hoe ik werk. Bij mij ontstaat elk project met iets wat mijn nieuwsgierigheid wekt.’ Vaak zijn het maatschappelijke onderwerpen waarop Breukel aanslaat. ‘Dat heb ik altijd gehad’, legt hij uit. ‘Ik groeide op in Alphen aan den Rijn waar ik in mijn jeugd veel tijd doorbracht met Molukse jongeren. In die tijd vond ook in De Punt de Molukse treinkaping plaats. Dat deed iets met mij. In de jaren die volgden, heb ik talloze portretten gemaakt van Molukkers in Alphen. Door mijn werk kon ik hun geschiedschrijving vastleggen, hun ontwikkeling volgen en belangrijke gebeurtenissen uit hun leven ervaren. Ik werd gedreven door een sterke nieuwsgierigheid die mij nooit meer heeft losgelaten.’

Foto: Koos Breukel, Kermis Volendam, 2014

Het belang van menselijk contact in fotografie

Breukel ziet zijn werk als meer dan alleen fotografie. ‘Het is een manier om aandacht te krijgen voor onderwerpen die vaak oppervlakkig in de media komen. Fotografie zorgt dat mensen geïnteresseerd raken in mensen met bijvoorbeeld een oorlogsverleden of mentale stoornis. Die interesse in de ander mogen we niet verliezen’, zegt hij stellig. Breukel lijkt bezorgd over het verlies van menselijk contact in de moderne samenleving. Hij bevestigt: ‘Ik vind het belangrijk dat mensen nieuwsgierig blijven. Mensen gaan steeds meer langs elkaar heen leven. Je ziet het ook op straat: elkaar uitkafferen, mensen eromheen met mobiele telefoons... het is een soort armoede die onze samenleving teistert. Dat vind ik zorgelijk.’ Hoewel Breukel met zijn werk de verwondering levend wil houden, wil de fotograaf niet als idealist bestempeld worden. ‘Ik ben geen wereldverbeteraar, maar ik verlang wel terug naar de gemeenschappelijkheid van vroeger. Er wordt vaak gezegd dat ik een idealist ben, maar ik vind mezelf niet geëngageerd. Ik sta niet voor iedereen open, zo sociaal ben ik niet.’

Foto: Koos Breukel, Valeriuskliniek, 2013

Breukel heeft geleerd dat de meest opdringerige mensen in groepen niet interessant zijn. ‘Daar moet je omheen. De zeldzaamheid van de mensen die ik zoek staan op de achtergrond. Die vind je door heel goed te kijken en te voelen. Je moet ervoor openstaan. Soms heb ik geen tijd voor korte gesprekjes, maar als iemand voor mijn camera staat, ontdek ik toch een klein verhaal. Als ik later een selectie van de beelden maak, zie ik al wie interessant is en welk beeld raakt.’ Wat een portret voor de fotograaf geslaagd maakt?

Foto: Koos Breukel, Kermis Volendam, 2014

Over Koos Breukel

Koos Breukel (1962) studeerde fotografie in Den Haag Hij werkte voor bladen als Quote en Oor voordat hij zich vestigde als autonoom fotograaf. In zijn studio met ouderwetse camera maakt hij bijzondere portretten die meer tonen dan alleen het uiterlijk. Naast de officiële foto's van Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima, staan zijn werken bekend om hun eerlijkheid en diepgang.