Hilversum in oorlogstijd in beeld gebracht i.s.m. Museum Hilversum

De komende periode viert Nederland 75 jaar bevrijding in het besef dat we samen de vrijheid door moeten geven. Maar hoe gaan we met deze geschiedenis om? Hoe onderzoeken en herdenken we, en vooral: hoe betrekken we jonge mensen hierbij? Deze belangrijke vragen vormden voor Museum Hilversum vijf jaar lang de leidraad naar een onderzoek naar Hilversum in oorlogstijd en de zoektocht om jongeren hierbij te betrekken. ‘Een stad op drift’ is een meeslepend geschreven boek met een intieme kijk in het leven van mensen in bezettingstijd’, aldus Stef van Breugel, directeur Museum Hilversum. ‘Het maakt die geschiedenis niet alleen voelbaar, maar zorgt ook voor een uitvergroting van meer tijdloze morele dillema’s van de moderne samenleving.’

Podcast over Hilversum in oorlogstijd

De podcast is een samenwerking met Museum Hilversum, Studio Polat en Geraldien von Frijtag Drabbe Künzel en gaat over het onderzoeken en herdenken van de oorlog. ’We kijken hierin terug naar deze unieke combinatie tussen historisch en artistiek onderzoek, en komt het hele project samen’, aldus Van Breugel. ‘De nieuwe Hilversumse aanpak om jongeren met re-enactment meer bij het oorlogsverleden te betrekken, genaamd Ooggetuigen, is een succes en vindt inmiddels navolging bij 1051 scholen door heel Nederland.

Microgeschiedenis

Het perspectief van kleinschalig onderzoek naar individuele verhoudingen en de lokale samenleving brengt veel nieuwe aspecten van de geschiedenis aan het licht. Zo worden de levenslijnen gevolgd van een wethouder, een huisvrouw en moeder van zeven kinderen, een Duits-Joodse vluchteling, een commissaris van politie, een NSB'er, mensen van het verzet, een Duitse vrouw, een Joods gezin en scholieren. ´Het is de eerste allesomvattende oorlogsgeschiedenis van Hilversum en nog nooit eerder zo integraal beschreven’, aldus Pieter Broertjes, burgemeester van Hilversum, ‘Over de verschrikkelijke Jodenvervolging, de taaie weerstand van actieve NSB-groepen, het moedige en riskante artsenverzet, waarom de Duitse Wehrmacht zich zo thuis voelde in Hilversum en vooral het verhaal van de bewoners zelf.’

Aan de hand van de Hilversumse verhalen kunnen we de oorlog bovendien in een groter perspectief zien. Zo is het boek en de podcast natuurlijk ook interessant en leerzaam voor zij die niet woonachtig zijn in Hilversum! 

Over de auteur

Geraldien von Frijtag Drabbe Künzel (1965) is een gerenommeerd auteur en historicus, verbonden aan de Universiteit Utrecht. Ze schreef eerder over de Duitse strafrechtspleging in bezet Nederland, het Duitse gevangenenkamp te Amersfoort, de Holocaust en de Nederlandse deelname aan de Duitse Oostkolonisatie. Bij de eerste gesprekken over het onderzoek in Hilversum was Von Frijtag bezig met de ‘microgeschiedenis’ en coördineerde zij in 2016 in Washington de workshop ‘Microcosms of the Holocaust,’ over de opbrengsten van kleinschalig onderzoek naar individuele verhoudingen en de lokale samenleving. In het onderzoeksvoorstel besloot ze de verworven inzichten voor het onderzoek naar Hilversum in bezettingstijd te benutten. Ruim veertig maanden heeft Von Frijtag (Universiteit Utrecht), in opdracht van Museum Hilversum zich verdiept in de geschiedenis van de Hilversumse samenleving ten tijde van de Duitse bezetting.

Studio Polat

Om jongeren te betrekken bij de herinnering aan de oorlog en om de connectie te maken met de nieuwe media organiseerden Museum Hilversum en Studio Polat in 2018, met steun van het Vfonds, het project ‘Terug naar 40-45, Hilversum in de Tweede Wereldoorlog’. In dit project stond beeldonderzoek centraal in de vorm van een re-enactment waarin jongeren zelf acteren en regisseren. Hiermee worden jongeren op een participerende manier betrokken bij het verhaal van de Tweede Wereldoorlog en worden ze uitgenodigd om het beeld over het verleden te vernieuwen. Het eerste resultaat ervan was twee jaar geleden te zien in de buitenexpositie ‘Terug naar 40-45’ op de Kerkbrink in Hilversum. Inmiddels is deze nieuw methode vertaald naar een lessenreeks fotografie en digitale vaardigheden rondom WO II, onder de naam Ooggetuigen. De lessen resulteren in een fotoshoot waarin verhalen van personen uit de eigen omgeving worden verbeeld, zogenaamde re-enactments. Deze brengen de jongeren terug in de tijd, waardoor ze de lokale geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog herbeleven. Ruim 1000 scholen door heel Nederland hebben het lespakket inmiddels gedownload. Kijk voor meer informatie op www.ooggetuigen.org.

Foto:  Kinderen op het plein, uit Collectie Hilversum in de Oorlog