High key en low key buiten

Tekst en fotografie: Dré de Man

Camera Nikon Z 6, Objectief AF-S Nikkor 80-400mm f/4.5-5.6 + TC-14EIII @ 460 mm, Sluitertijd 1/100s, Diafragma f/11, ISO 100

De begrippen high key en low key zijn afkomstig uit Hollywood. Het key light, het hoofdlicht, vormt de sleutel tot scène die gefilmd wordt. Het is het licht dat op de acteur(s) gericht is waar de scène op dat moment om draait. Nu kun je zo’n hoofdlicht fel (high) laten schijnen of vrij zacht (low). Is het fel, dan baadt de hele scène in het licht en er zijn nauwelijks schaduwen. Bij low key zien we het omgekeerde: het belangrijkste licht is zwak en de hele scène is donker. Vaak zie je dan nog wel duidelijke lichtpunten en schaduwen. 

Een sterk verschillende verlichtingstechniek zorgt ook voor een heel verschillende atmosfeer. Een foto in Low key kan somber zijn maar vooral spannend: het zorgt voor dramatiek en het oog van de toeschouwer wordt door de dramatische verlichting naar één punt gedrongen. Bij high key zie je het omgekeerde. Alles is licht en er is weinig dramatiek, eerder vrolijkheid of mogelijk zelfs een zekere landerigheid. In zijn meest simpele vorm zien we het in komedies. Maar ga je er heel ver in en ga je bijna of echt overbelichten, dan krijgt zo’n scène iets onwerkelijks. Het wordt dan ook wel gebruikt om zeer romantische  of zelfs gedroomde en gefantaseerde scènes weer te geven. 

Buiten de studio

Nu is het in de film- of fotostudio heel gemakkelijk om voor high en low key te kiezen. Je kunt je verlichting immers helemaal naar je hand zetten. Maar buiten de studio en zeker op vakantie, zit het heel anders. Daar wordt je geconfronteerd met allerlei scènes en verlichtingen. Toch zijn ook dan de begrippen high en low key van belang. Als je die herkent dan kun je er in je compositie, belichting en verdere bewerking gericht en dus optimaal gebruik van maken en mooiere foto’s maken. Sowieso draait het daar in de fotografie om: het herkennen van de vormen en lijnen die je tegenkomt zodat je ze tot de best mogelijke foto kunt maken die op  die plaats en op dat moment mogelijk is. Eigenlijk moet je daar dan nog aan toevoegen: als je dan ook nog eens over het allergrootste talent beschikt. Bij de meesten van ons is het niet het geval - maar met een beetje geluk kun je op die manier zo ver komen dat niemand het verschil ziet.

High Key

Een high key-scene is niet zo moeilijk te herkennen. Er is veel licht en weinig contrast. Dat klinkt een beetje saai en dat is meteen ook het gevaar ervan. Er zijn geen dramatische lijnen en vlakken die een overtuigende compositie vormen. Des te belangrijker zijn daarom de lijnen en vlakken die wél zichtbaar zijn. Die verdienen extra aandacht. Bij de compositie heb ik dat gedaan door met een behoorlijk lang objectief (80-400mm plus 1,4 x converter) een uitsnede te maken waarin interessante lijnen zichtbaar worden. Dan heb ik op het moment gewacht waarop de bellende man de juiste positie ten opzichte van de lijnen inneemt en voldoende afstand tot zijn vriendin of vrouw heeft. 

Zo’n heel veld met heel lichte bloemen is een typisch high key-onderwerp. De camera ziet dat niet zo: die ziet een enorm vlak met een heel felle kleur die moeilijk weer te geven is. Het belichtingssysteem gaat daarom krap belichten. (Als je het precies wil weten: zie kader.) Als er dan ook nog eens een vrij lichte hemel bijkomt, zoals in dit geval, dan zal de camera de foto nog donkerder laten worden. (Een smartphone zal dat niet zien doen, die let niet op oververzadiging of te lichte luchten.) Allemaal heel netjes en technisch helemaal in orde. Maar daarmee hebben we wél een foto waaruit het high key-effect verdwenen is. Dat moeten we zien terug te halen. 

Het probleem is dat het in werkelijkheid zo opvallende gele koolzaadveld op de foto veel donkerder lijkt, en dat de lucht lichter lijkt dan in werkelijkheid. We moeten de foto als geheel dus lichter maken, het geel geler en de helderheid van het koolzaadveld en die van de lucht dichter bij elkaar brengen. We beginnen met het verhogen van de belichtingscompensatie binnen RAW. Niet te sterk, er moet nog een beetje speelruimte overblijven voor de tweede maatregel. 

 

Alleen voor nerds 

Zelfs binnen de Adobe RGB-kleurruimte is er maar een heel klein gebied voor geel. In het blauwe kanaal van het histogram van Adobe Camera RAW zien we ook een grote donkere partij. Maar er is nergens blauw te zien op deze foto. Het blauw op deze foto is dan ook geen blauw, maar geel. Geel is de complementaire kleur van blauw. In de RGB-kleurruimte is geel daarom niet-blauw. De blauwe donkere partijen in dit histogram geven samen met de gele meteen ook de grens aan die je met een curve of met andere aanpassingen in de gaten moet houden. (Hier ben ik vanwege het voorbeeld nét iets te ver gegaan.) Je ziet hem overigens in Camera RAW alléén voor de blauwe kleur als je de curve kiest voor de blauwe kleur. Die blauwe curve kun je overigens maar beter niet aanpassen, meestal is de gecombineerde RGB-curve beter, zie het histogram mét curve.

De tweede maatregel is het aanpassen van het geel. Dat neigt op de gekalibreerde (!) monitor naar oker, dus niet naar het typische knalgeel van koolzaad. Het aanpassen van de witbalans van de automatische instelling van de camera naar daglicht helpt een heel stuk (mogelijk niet zichtbaar in druk). Verhogen van vibrance laat zien dat er zonder verlies van kleurschakeringen (en dat zijn er sowieso al weinig) geen mogelijkheden zijn om de verzadiging te verhogen. Het heeft in dit geval trouwens ook nauwelijks of geen effect als je de verzadiging wél verhoogt. Vervolgens zorgen we er met behulp van een curve voor dat het koolzaad wél, maar de lucht niet lichter wordt. Dat geeft precies het juiste effect.

Low Key

De tweede foto is een low key-onderwerp. De camera heeft hier het omgekeerde gedaan als bij de eerste foto. Het was al vrij donker, het einde van het blauwe uur. De camera weet dat niet en probeert dus de scène zo gewoon mogelijk weer te geven. Maar dat is ook goed, want daardoor is de belichting optimaal geschikt voor verdere bewerking waarin de low key-atmosfeer hersteld wordt. Dat moet je een beetje doen op de manier van de Nuit Américaine. Dat is niet alleen de titel van een film van François Truffaut, maar ook een techniek waarbij gewoon overdag wordt gefilmd, maar dan flink onderbelicht om een nachtscène te krijgen. Zoiets kun je met fotograferen ook doen en dan wéér met Camera RAW. Je gebruikt dan de details in de lichten en schaduwen en maakt de middenpartijen donkerder, bijvoorbeeld met een curve. Wil je het helemaal mooi maken, dan kun je het blauw van de Mosel desnoods plaatselijk iets lichter en verzadigder maken – dat heb ik hier dan ook gedaan.

Camera Nikon D7200, Objectief Tokina AT-X 11-20mm f/2.8 @ 14mm (equivalent 21mm), Sluitertijd 1,3 s, Diafragma f/8, ISO 100

Ponte delle Tette

Bij de foto van de brug die officieel Ponte delle Tette heet (zoek maar op) zien we een scène die tegelijk low en high key lijkt. Er zijn een hoop donkere gedeelten in de foto, maar een groot deel van de scene is ook heel licht. Bij het maken van de compositie en bij het belichten en bewerken van zo’n foto moet je dus met beide zaken rekening houden. De belichting moet zo exact mogelijk zijn, om zowel de lichtste als de donkerste partijen exact weer te geven. In zo’n geval is de bewerking waarschijnlijk het moeilijkst. In dit specifieke geval heb ik de foto dertien jaar geleden gemaakt. Hij leek me indertijd niet bijzonder genoeg, maar pas geleden zag ik er toch wat in. Toen heb ik de schaduwen en middenpartijen en lichten (vooral met een curve) optimaal op elkaar afgestemd met als resultaat een in mijn ogen overtuigende compositie. Er zitten naar mijn mening in veel andere situaties high en low key-elementen en wanneer je ze herkent kun je vaak meer van een foto maken. Maar dat geldt natuurlijk in het bijzonder voor pure high en low key-scenes. 

Camera Nikon D700, Objectief AF_S Nikkor 14-24mm f/2.8 @ 16mm, Sluitertijd 2.5 s, Diafragma f/5,6, ISO 100

Conclusie

High en low key zijn niet alleen technieken die je kunt toepassen, maar ook en vooral manieren om speciale fotogenieke situaties te herkennen. In het ideale geval zorgen ze voor een foto die van de compositie tot en met de bewerking op het onderwerp afgestemd is.