Grand Tour | Denkbeeldig op reis met antieke photochromes
Denkbeeldig op reis met antieke photochromes
Reizen was honderdtwintig jaar geleden een heel stuk ingewikkelder en kostbaarder dan nu, daardoor was het voor veel mensen gewoon niet weggelegd. Toch lonkte het buitenland, ook in die tijd. Maar er was een oplossing: plaatjes kijken. In plaats van echt de koffers pakken kon de eenvoudige mens in die tijd op reis gaan aan de hand van zogenoemde ‘photochromes’, beelden die door diverse speciaal daarop toegelegde bedrijven gemaakt werden over heel de wereld. Deze photochromes bieden een unieke blik op bekende en onbekende plekken aan het einde van de 19e eeuw. Gaan jullie mee op Grand Tour?
Dit artikel is geschreven door Jasper van Bladel en gepubliceerd in DIGIFOTO Pro 5.2024
Fotografie: Library of Congress, Prints & Photographs Division - Flickr Commons
Datering
Fotochromische afdrukken kenden hun bloeitijd in het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw. Dat betekent overigens niet dat alle foto’s ook uit die tijd stammen, want het originele negatief of de originele foto kan ook jaren eerder zijn genomen - nog voordat het beeld in kleur als photochrome werd afgedrukt.
Goede business
Fotochromische afdrukken zijn inktgebaseerde afbeeldingen die geproduceerd worden via "de directe fotografische overdracht van een origineel negatief op litho- en chromografische drukplaten." Deze techniek werd in de jaren 1880 uitgevonden door Hans Jakob Schmid (1856-1924), die werkte voor het Zwitserse bedrijf Orell Füssli. Füssli bracht de afdrukken uit via een onderneming onder de naam Photochrom Zürich, later omgedoopt tot Photoglob Zürich. Andere bedrijven die het proces in de loop van de jaren 1890 licentieerden, waren onder andere de Detroit Photographic Company (later Detroit Publishing Company) in de Verenigde Staten en de Photochrom Company in Londen, Engeland.
Oude Gracht, Utrecht, Nederland
Net kleurenfoto’s
Deze afdrukken lijken bedrieglijk veel op kleurenfoto’s, maar zijn het welbeschouwd niet. Als je goed en in close-up kijkt worden de kleine stippen zichtbaar waaruit de afbeelding bestaat. Het fotomechanische proces maakte massaproductie van deze levendige kleurenafdrukken mogelijk. Voor elke kleur in de uiteindelijke afdruk was een afzonderlijke lithografische steen nodig.
Stadhuis, Delft, Nederland
Strand, Scheveningen, Nederland
Gardameer, Italie
Denkbeeldig op reis
Deze kleurrijke afdrukken werden verkocht op toeristische locaties en via postordercatalogi. Ook kon je decoratieve opbergdozen kopen die leken op een mooi gebonden boek en waarin grote sets afbeeldingen konden worden opgeslagen. Zo kon de gewone man toch denkbeeldig op reis en pronken naar vrienden en familie. Een lumineus idee.
Gardameer, Strada del Ponale, Italie
Zeven miljoen
In een tijd waarin kleurenfotografie nog zeldzaam was, was de vraag naar deze kleurenafbeeldingen groot. De Detroit Photographic Company produceerde naar verluidt soms wel zeven miljoen fotochromische afdrukken per jaar. Er werden maar liefst tien- tot dertigduizend verschillende afbeeldingen aangeboden.
Stalheim Hotel, Noorwegen
Marketing
Van de photochromes werden door de uitgevers door de jaren heen diverse catalogi uitgebracht, waarin alle beschikbare beelden te zien waren. De catalogus van de Detroit Photographic Company uit 1901 beschrijft het proces als volgt: “De resultaten combineren de waarheidsgetrouwheid van een foto met de kleur en rijkdom van een olieverfschilderij of de delicate tinten van de meest verfijnde aquarel. De kleuren zijn absoluut permanent en bereiken de levendigheid en kracht van de natuur, die vaak ontbreekt in handmatig ingekleurd werk. De prijzen zijn niet hoger dan die van gewone foto’s. De uitvinders hebben duizenden dollars en jaren aan onderzoek besteed om hun huidige succes te bereiken.”
Geiranger Fjord, Noorwegen
Roem voor de fotografen?
Het moet een avontuurlijk beroep zijn geweest; als fotograaf op pad om de meest mooie plekken van de wereld vast te leggen anno 1890. Toch bracht het niet veel roem met zich mee. De namen van individuele fotografen werden namelijk zelden vermeld op de fotochromische afdrukken. Initialen op de originele negatieven en vermeldingen in de boekhouding van de Detroit Publishing Company bij de Colorado Historical Society kunnen soms de maker van de photochromes onthullen.
Vrouw met kar op Stalheimskleven, Stalheim, Noorwegen
De collectie op Flickr Commons
De Library of Congress in Washington DC heeft in de loop der tijd een gigantische collectie photochromes verzameld - voornamelijk door het aankopen van grote collecties van verzamelaars en musea. Dat resulteert in een verzameling van meer dan 6000 beelden, voornamelijk van Europa en Noord-Amerika. Een fascinerende verzameling, garant voor uren en uren kijkplezier.
Henley Regatta, London, England
Strand, Portobello, Schotland
Kijk voor meer info op: flickr.com/photos/library_of_congress
Lees meer
